شناسایی و ردیابی گردوغبار و تعیین منشا آن با استفاده از شاخص عمق نوری حاصل از داده‌های سنجنده modis در استان قم

ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک با توفان های گردوغبار متعددی مواجه است که خسارات زیست محیطی و اقتصادی- اجتماعی جبران ناپذیری را وارد کرده است. شاخص عمق اپتیکی نوری یکی از پرکاربردترین شاخص ها جهت بررسی وضعیت آلودگی هوای مناطق مختلف به ویژه مناطق خشک و بیابانی است. این تحقیق با هدف شناسایی و ردیابی کانون های گردوغبار در مناطق مرکزی ایران و به صورت موردی در استان قم اجرا شد. داده های هواشناسی برای سال های مورد نظر از ایستگاه های سینوپتیک هواشناسی تهیه گردید. برای بارزسازی پدیده گردوغبار از تصاویر سنجنده مودیس (modis) استفاده گردید. برای بررسی و ردیابی غلظت و شدت گردوغبار از پروداکت های عمق نوری (aod) سنجنده مودیس استفاده شد. طبقه بندی و تعیین کاربری اراضی با روش طبقه بندی نظارت شده حداکثر احتمال (mlc) انجام شد. نتایج نشان داد، اراضی بایر با پوشش گیاهی کم، دریاچه های نمکی و اراضی شور بیشترین پوشش سطحی زمین را در استان قم تشکیل می دهد که تقریباً 90 درصد منطقه را شامل می شود. اراضی لخت با پوشش گیاهی کم به میزان1/76 درصد کاهش و از طرفی شوره زار و اراضی شهری و انسان- ساخت و اراضی با پوشش گیاهی متوسط به ترتیب 0/45، 0/29 و 1/02 درصد افزایش داشت. حداکثر مقدار عمق نوری حدود 2/30 و 2/24 به ترتیب در سال های 2018 و 2015 مشاهده شد که بیشتر در قسمت های شرقی و شمالی بخش مرکزی استان قم بود. این مناطق شامل دریاچه نمک و حوض سلطان و اراضی بایر اطراف آن می شود. به طورکلی پدیده گردوغبار استان قم با منشا خارجی و داخلی از کانون های مختلف در داخل استان قم است که بیشتر در قسمت های شرقی و شمال شرقی استان قرار دارد. روند افزایشی بیابان زایی و ویژگی های اقلیمی از قبیل افزایش دما و کاهش بارندگی و به تبع آن وقوع خشک سالی و بهره برداری های نادرست و نامناسب از اراضی، باعث افزایش کانون های برداشت گردوغبار همراه بافراوانی وقوع و مقدار آن شده است و آن را به یک چالش زیست- محیطی کنترل ناپذیر تبدیل نموده است.

detection and tracking of dust phenomena and determination of its origin using aod index obtained from modis sensor data in qom province

dust is one of the phenomena in arid and semi-arid areas that pose a lot of environmental hazards. this study was conducted with the aim of identifying dust and tracking them, using data based on remote sensing and gis, zoning intensity and classification of centers and prioritizing areas in terms of dust and preparing a zoning map of dust phenomenon in qom province. meteorological data for the years (2015-2018) were prepared from meteorological stations in qom and modis sensor images were used to highlight the dust phenomenon. dust events with a visibility of 1000 meters and less in qom province in different years (2018-2015) had a different trend and more than 177 dust events occurred in this period. in general, the maximum dust phenomenon was in the cold seasons and the minimum was in the spring and summer seasons. examination of the trend of changes in aod showed that the maximum value of light depth varied in different years and months. the maximum amount of high light depth continuity was in 2015, which lasted from april to june. also, changes in temperature and rainfall showed that the general trend of temperature and rainfall was increasing in the study area. due to the increasing trend of desertification and climatic characteristics such as increasing temperature and decreasing rainfall and consequently the occurrence of drought and improper land use, has increased the centers of dust harvest with the frequency of occurrence and its amount and turned it has become an uncontrollable environmental challenge.