مدلسازی بومگردی در تفرج گسترده با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعۀ موردی: منطقه ونایی بروجرد)

هدف از مطالعه حاضر مدل‌سازی شایستگی گردشگری گسترده حوزه آبخیز ونایی شهرستان بروجرد در استان لرستان، تعیین کلاس‌های مختلف شایستگی، امکان رفع موانع کم کننده شایستگی و تعیین اولویت عوامل موثر بر شایستگی است. این تحقیق در سال 1394 بصورت کتابخانه‌ای، پرسشنامه‌ای و میدانی صورت گرفت. با استفاده از سوابق کتابخانه‌ای، نظرات متخصصین و استخراج نظرات گردشگران از پرسشنامه استاندارد و نیز از طریق آنالیز تحلیل سلسله مراتبی (ahp)، ابتدا عوامل موثر بر گردشگری رتبه‌بندی شدند. سپس لایه‌های اطلاعاتی و مکانی متناظر هر عامل از طریق منابع موجود مانند نقشه‌های توپوگرافی، تصاویر ماهواره‌ای، خرید نقشه‌ها، استفاده از اطلاعات ادارات منطقه و نقشه‌های پایه در محیط arcgis®9.3 تلفیق شدند. معیارهای مورد بررسی به دو دسته کلی فیزیکی و غیر فیزیکی تقسیم شدند. در مجموع با توجه به نوع گردشگری گسترده 12 معیار مورد ارزیابی قرار گرفته و نقشه‌های هر کدام جداگانه در محیط نرم‌افزار تولید و بر اساس رتبه‌بندی با هم تلفیق شدند. نتایج نشان داد که دو معیار کلی از نظر ارزش و اولویت با هم یکسان هستند. نتایج نشان داد که در معیار فیزیکی، حساسیت خاک به فرسایش مهم‌ترین عامل و فاصله از جاده‌ها کم‌اهمیت‌ترین معیار به ترتیب با ضرایب 0.22 و 0.01 بودند. ضریب ناسازگاری در این نوع مقایسه 0.4 بود که نشان از مقایسه منطقی معیارها را دارد. نتایج معیارهای غیر فیزیکی (زیستی) نیز نشان داد که بین کاربری اراضی، تنوع جانوری و پوشش گیاهی اختلافی از نظر اولویت‌بندی وجود نداشت و ضرایب آن‌ها برابر می‌باشند. بر اساس طبقه‌بندی فائو مناطق بر اساس شایستگی به سه دسته از خیلی مناسب (1s) تا نامناسب (3s) طبقه‌بندی گردید. نتایج نشان داد که قسمت زیادی از منطقه در کلاس یک طبقه‌بندی کاملاً مناسب (1s) به مساحت 2150 هکتار، معادل 36.66 درصد قرار گرفت و این مساحت‌ها اغلب در ارتفاعات که مناسب کوهنوردی و کوه‌پیمایی هستند واقع شده است. قسمت‌هایی که ارتفاعات کمتر و یا بیشتر دشتی هستند دارای پتانسیل کمتری به مساحت 1235 هکتار با معادل 21.07 درصد است. در این مدل موانع طبیعی قابل رفعی وجود نداشت که با برطرف کردند آن‌ها بتوان پتانسیل گردشگری منطقه را افزایش داد. در مجموع باید توجه داشت که گسترش روستا و کم شدن پوشش گیاهی موجب اثراتی بر تنوع گیاهی و حیات‌وحش و نیز تخریب و آلودگی منطقه خواهد داشت که خود در مهر و موم‌های آتی موجب کاهش پتانسیل گردشگری شده و باید مسئولان محلی تصمیماتی در این خصوص اتخاذ نمایند. نیز در صورت احداث پناهگاه در محل مناسب منطقه و در میانه راه، موجب اطمینان خاطر گردشگران و افزایش پتانسیل کوهنوردی در منطقه و در نتیجه گسترش اکوتوریسم می‌شود.