ارزیابی برنامه‌های آموزش معماری دورۀ کارشناسی در ایران از منظر توجه به مولفه‌های فرهنگی

حرفۀ معماری و به تبع آن آموزش معماری فرایندی است که به شدت متاثر از عوامل فرهنگی، تاریخی، جغرافیایی و اجتماعی هر سرزمین است. یکی از مهم ترین اهداف آموزش معماری، باید پرورش معمارانی باشد که بتوانند بر پایۀ شناخت ویژگی های فرهنگی سرزمین خود، به امر معماری در ایران بپردازند. بنابراین این پرسش مطرح است که آیا نظام آموزش معماری در ایران، معمارانِ جوان را برای حل مسائلِ بومی ـ منطقه ای شان و طراحی هوشمندانه در بستر فرهنگی سرزمینشان آماده می کند؟ در این مقاله برای ارزیابی آموزش معماری از منظر توجه به مولفه های فرهنگی، از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. بنابراین، نخست فرهنگ به طور عام تعریف شده و سه مولفۀ اصلی آن در قالب جهان بینی و باورها، جغرافیا و تاریخ تببین شده اند. سپس موضوعات موثر بر معماری در هریک از این سه حوزه، به روش دلفی مشخص شده اند. در بخش دوم با تکیه بر مولفه ها و موضوعات تعیین شده، برنامۀ آموزش فعلی معماری در کشور ارزیابی شده است. در این ارزیابی سه برنامۀ آموزشی مصوب شورای عالی برنامه ریزی، برنامه های بازنگری شدۀ دانشگاه شهیدبهشتی و تهران بررسی شده است تا میزان توجه به مولفه های فرهنگی در اهداف و متن طرح دروس این برنامه ها در چهار حوزۀ کلی دروس طراحی معماری، دروس تاریخ و مبانی نظری، دروس فن ساختمان و در نهایت دروس اختیاری ارزیابی شود. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که میزان توجه به موضوعات سه حوزۀ جهان بینی، تاریخ و جغرافیا در طرح دروس مختلف سه برنامۀ بررسی شده همسان نیست و در محتوای مصوب برای دروس آموزش معماری، به اندازۀ کافی از ظرفیت های هر حوزه برای توجه به مولفه های فرهنگ استفاده نشده است. به عبارتی هریک از سه حوزۀ اصلی دروس آموزش معماری ظرفیت مناسبی برای پرداختن به مولفه های فرهنگی حوزۀ تاریخ، جغرافیا و جهان بینی فراهم می کند که لازم است در تدوین طرح درس ها به طور مشخص به آن ها اشاره شود. بازنگری برنامه های آموزش معماری با رویکرد تحلیل محتوا و تدوین دروس جدید فرصت مناسبی برای جبران کمبودهای موجود در آموزش معماری منطبق با بستر فرهنگی ایجاد می کند.