بررسی ریشه‌‌های ایرانی معماری آرامگاهی هند در دورۀ سلاطین دهلی، نمونۀ موردی: مقبرۀ صوفی رکنی عالم

براساس نظر بسیاری از محققان، مقبرۀ رکنی عالم که در دورۀ سلاطین تغلقی بنا شده است، پایه‌گذار سنت مقبره‌سازی هند محسوب می‌شود، سنتی که بعدها با ساختن مقبرۀ تاج‌محل به اوج شکوفایی خود می‌رسد. در باب نفوذ روح معماری ایرانی در بناهای هندی به‌خصوص تاج‌محل بحث‌های بسیاری شده است، اما آنچه نیاز به تحقیق و بررسی بیشتر دارد، ریشه‌های تاثیرگذاری معماری آرامگاهی ایران بر مقابر متقدم هندی است، چراکه معماری مقبره‌های متقدم هندی الگویی برای سنت معماری تدفینی هند در دوره‌های بعدی است. مقبرۀ صوفی رکن عالم در مولتان از نخستین مقابر هندی است که در دورۀ سلطنت تغلقی‌های هند بنا شد و حائز بسیاری ویژگی‌های معماری ایرانی بوده و هدف این مقاله جست‌وجوی زمینه‌های تاثیرپذیری مقبرۀ رکنی عالم از معماری آرامگاه‌های ایران است. با توجه به یافته‌های این پژوهش می‌توان زمینه‌های تاثیرپذیری این بنا را در این چهار مورد خلاصه کرد: 1. هندسۀ پلان 2. کابرد نیم‌ستون‌ها و گنبدهای کوچک نمادین احاطه‌کنندۀ گنبد 3. نحوۀ حل مسئلۀ انتقالی از هشت‌ضلعی به دایرۀ گنبد 4. مصالح و نقوش هندسی. همچنین می‌توان مصادیق تاثیرگذار بر این مقبره را سه بنای مقبرۀ امیران سامانی، مقبره‌های خرقان و آرامگاه سلطانیه در نظر گرفت. این تحقیق به‌لحاظ محتوا با روش توصیفی تحلیلی انجام شده و در مرحلۀ مطالعۀ تطبیقی با دیگر نمونه‌ها از روش بررسی قیاسی نیز بهره برده است.

Survey of Iranian Influences in Indian Funerary Architecture under the Sultanate of Delhi

According to many researchers, the tomb of Rukni Alam, built by the Tughluqs, is the first among Indian mausoleums to start an architectural tradition which reached its glory in the Taj Mahal. Much research has been done on the impacts of Iranian architecture on Indian monuments especially the Taj Mahal, but further discussions is needed on the impacts of Iranian funerary architecture on early Indian tombs, as they constitute the model for later mausoleums. The tomb of Sufi Rukni Alam in Multan is among the earliest mausoleums in India built under the Taghluq dynasty, and features many aspects of Iranian architecture. The aim of this paper is to explore in it influences of Iranian funerary architecture. According to the results of the research, these influences can be summarized in the following four cases: 1. Plan geometry; 2. Usage of turrets and symbolic cupolas encircling the dome; 3. Transition from the octagonal plan to the circular base of the dome; 4. Materials and geometric ornamental patterns. Also, the three most influential mausoleums from Iran can be named as the tomb of Amir Ismail Samani, the tombtowers of Kharaghan, and the mausoleum of Uljaytu at Sultania. The descriptiveanalytical approach was used in the research, and a deductive approach, in the comparative study.