بررسی سه مناره مهم دوره سلجوقی چهل‌دختران اصفهان، تاریخانه دامغان و مسجد جامع ساوه

مناره‌های سلجوقی ایران از عناصر مهم معماری اسلامی از نظر حکمی، فرم معماری، سازه و تزیینات هستند که در این چهار حوزه، نیاز به بررسی و تحقیق دارند. احداث مناره در ایران، به‌عنوان راهنما و هدایت معنوی و مادی، از دوره پیش از اسلام، آغاز و در عصر سلجوقی به اوج تکامل خود رسید. آن‌ها ابتدا به‌صورت منفرد در دشت‌ها، در کنار راه‌های مهم و مسیر کاروان‌ها و سپس در نزدیکی مساجد و مدارس، به‌عنوان یک عنصر مهم و نشانه، قرار گرفتند. با توجه به اینکه طرح، ساخت و تزیینات مناره‌های سلجوقی از شاهکارهای معماری ایران بوده، این مقاله به بررسی سه مناره مهم دوره سلجوقی ایران، یعنی مناره تاریخانه دامغان، چهل‌دختران اصفهان و مسجد جامع ساوه و تحلیل مقایسه‌ای تزیینات آجری شامل نقوش هندسی و کتیبه‌های آن‌ها پرداخته است. روش تحقیق مقاله، به‌صورت روش تفسیری‌ ـ تاریخی بوده و سپس با رویکرد تحلیلی به مقایسه تزیینات سه مناره از نظر کتیبه‌ها و نقوش و جایگاه آن‌ها پرداخته است. علاوه بر بررسی مقالات مربوط و کتب و اسناد با برداشت از بناهای یادشده، برای اولین بار نقشه و نمای تزیینی مناره‌های مذکور و سپس جدول مقایسه‌ای تزیینات آن‌ها ارایه می‌شود. در نهایت، علاوه بر دستیابی به اهداف برپایی و تغییرات شکلی مناره‌ها ی اولیه تا دوره سلجوقی و مقایسه تزیینات آن‌ها، جایگاه هریک در بخش‌های اصلی مناره مشخص و مدل تحلیلی جهت مطالعات آتی پیشنهاد می‌شود.