مناسبات معماری با علوم دقیقه در متون علمی دوره اسلامی

مناسبات معماری با علوم دقیقه (ریاضیات و تکنولوژی) در دوره اسلامی، به‌دلیل گستره وسیع این علوم و مطالعات میان‌رشته‌ای محدود دو قلمرو، آشکارا تبیین نشده است. از سویی، شناخت این مناسبات تنها با بررسی آثار معماری و بدون درنظرگرفتن میراث علمی دانشمندان آن دوران به‌دست نخواهد آمد. هدف مقاله حاضر، بررسی بخشی از این مناسبات، با استناد به متون ریاضیات و دانش‌نامه‌های علوم در سده‌های دوم تا یازدهم هجری است. پژوهش حاضر تعاملات علوم دقیقه با معماری و صنایع وابسته را ذیل دو محور طبقه‌بندی علوم و کاربرد ریاضیات در شکل‌گیری معماری، براساس روش تفسیر تاریخی بررسی می‌کند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که معماری به‌رغم پیوند عمیق با علوم دقیقه در مرحله طراحی و ساخت، به‌دلیل تفاوت در ماهیت و اهداف آن دو، در شمار این علوم قرار نمی‌گیرد. هرچند اصناف معماران و بنّایان ارتباط مستقیمی با میراث علمی و فنی ریاضی‌دانان نداشته‌اند، از شواهد تاریخی چنین برمی‌آید که این میراث به‌واسطه معماران شبهِ‌ریاضی‌دان و پیشرو، به زبان مسایل عملیِ معماری ترجمه و توسعه می‌یافت.