شناخت ساختار کالبدی قلعه روستای خورانق با رویکرد تاثیرپذیری از الگوهای رفتاری

این پژوهش سعی بر آن دارد که ضمن معرفی اجمالی ساختار کالبدی قلعه روستای خورانق، اقدام به شناسایی رفتارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ساکنان نماید و از این رهنمود به دنبال این پرسش است که آیا مفاهیم اجتماعی، رفتارهای فرهنگی و شرایط اقتصادی، در شکل‌گیری کالبدی قلعه موثر بوده است یا خیر و اگر موثر بوده در چه حد، شکل قلعه را تحت تاثیر خود قرار داده است؛ قلعه‌ای که علاوه بر قدمت زیادش، از معدود قلعه‌های کاملاً مسکونی (بدون سیستم حکومتی) یزد و حتی ایران شمرده می‌شود. این قلعه منحصربه‌فرد و بسیار نادر، هم‌اکنون کاملاً خالی از سکنه است و هیچ‌یک از ساکنان قدیمی در آن سکونت ندارند تا بتوان از طریق آن‌ها به مطالعات میدانی و دریافت تاثیر رفتارهایشان بر کالبد پرداخت. همچنین بدان سبب که منابع کمی نیز درباره آن وجود دارد، تنها راه ممکن، اظهار نظر از طریق آثار کالبدی باقی‌مانده است؛ البته نمی‌توان تجربه‌های زیست معدود ساکنان در قید حیات قلعه را نیز نادیده گرفت. هدف این پژوهش آن است که ضمن شناخت یک نمونه بکر معماری بومی، به تاثیر متقابل رفتارها و باورهای ساکنان و کالبد معماری بپردازد. این مقاله بر پایه نتایج کاوش‌های بسیار محدود باستان‌شناسی، تحقیقات میدانی، مطالعات تاریخی و بررسی انتقادی متون، نتیجه خواهد گرفت که کالبد قلعه، که در طول زمان بر پایه طرحی منسجم، به دور هسته‌ای مرکزی پیچیده شده است، بر پایه فلسفه‌ای اجتماعی، فرهنگی و مذهبی شکل گرفته؛ به‌طوری‌که شناخت کالبد، بدون شناخت مفاهیم در پس آن، میسر نیست و این دو، موجودیتی جدانشدنی‌اند.