نقش ساختار بازارچه‌های سنتی بازار تبریز در ماندگاریِ ذهنی فضا و عمقِ دسترسی کاربران

موضوع مقاله دربارۀ بررسی و تحلیل پیکره‌‌بندی و ساختار هندسی فضاها در بازارچه‌های تجاری به‌منظور بهینه‌سازی و افزایش کیفیت فضایی بازارچه‌های تجاری است. رویکرد نظری پژوهش مبتنی بر نظریۀ نحوِ فضاست که در آن به بررسی متغیرهایی چون ساختار هندسی بازارها اعم از طول و عرض متوسط مغازه‌ها و مسیرهای حرکتی، تعداد و انواع محورهای حرکتی و تعداد گره‌ها در این بازارها پرداخته می‌شود. در راستای دستیابی به این هدف، شناخت عوامل و مولفه‌های موثر بر میزان آنتروپی، خوشه‌بندی، عمقِ فضا، الگوی دسترسی کاربران و الگوهای ساختاری بازارچه‌‌ها و تحلیل تطبیقی این الگوها متناسب با نیازها و الزامات تجاری امروزی مورد مطالعه قرار گرفته است. روش به‌کاررفته در این پژوهش، روش همبستگی با روش تحلیل محتوا و تحلیل نرم‌‌افزاری است. به ‌این ‌ترتیب که در بخش کمّی کردن ویژگی‌های کیفی فضا و تحلیل آن از داده‌‌های حاصل از نمودار‌ها، گراف توجیهی و نرم‌‌افزار دپث‌مپ برای هفت نمونه از بازارچه‌‌های موجود در بازار تبریز به‌عنوان نمونه‌های موردی استفاده‌ شده است. در نهایت یافته‌‌های به‌‌دست‌آمده به‌وسیلۀ روش کیفی استدلال منطقی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است. برای گرد‌آوری اطلاعات نیز از روش‌های کتابخانه‌‌ای، مشاهده، برداشت، ترسیم و شبیه‌‌سازی نرم‌‌افزاری استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد بهینه‌ترین الگو برای یک مرکز تجاری خطی زمانی است که الگوی ساختاری پلان تک‌محوره باشد و هیچ گره یا تقاطعی در طول این محور وجود نداشته باشد. نسبت متوسط عرض مسیر حرکتی بر طول بازار نزدیک به 0.1 باشد و عمق مغازه‌های دورچین‌شده بیشتر از 2.5 برابر عرض متوسط مسیر نباشد. همچنین توجه به این مهم که مراکز تجاری دارای یک ورودی تعریف‌شده و خوانا و یک خروجی روی تک‌محور خود باشند، بسیار حائز اهمیت است و کیفیت فضایی را افزایش می‌دهد.

traditional market structure in tabriz grand bazaar and its effects on mental durability of space and accessibility

this paper presents a study and analysis of the space configuration and geometric structure of traditional markets with the aim of optimizing their spatial quality. the theoretical approach of the research is based on the theory of space syntax, which examines variables such as the geometric structure of tabriz traditional markets, including the average length and width of shops, movement routes, number and types of movement axes, and the number of nodes in these markets. in order to achieve the research goal, it is necessary to study the factors and components that affect entropy, clustering coefficient, depth of space, individuals’ access patterns, and structural patterns of the markets.the correlation method was used in this study along with content analysis and software analysis techniques. for the quantification and analysis of the qualitative characteristics of space, depthmap software was used to study seven markets in the tabriz bazaar as case studies. eventually, the findings were analyzed by the qualitative method of logical reasoning. data collection methods included library research, observation, surveying, and software simulation. the results show that the best plan structure for linear commercial spaces is a mono-axial pattern where there are no nodes or intersections along the axis. the average ratio of the width of the passage to the length of the market should be about 0.1 and the depth of the shops should not be 2.5 times more than the average width of the route. it is also important that shopping centers have a defined and distinct entrance and exit located on the main axis.