شناسایی الگوهای ذهنی متخصصان در آموزش سواد بصریِ میراث معماری ایران به کودکان دورۀ ابتدایی

این پژوهش در راستای ارتقای آگاهی مخاطبان به ارزش‌های میراث معماری ایرانی، سعی دارد به شناسایی و اکتشاف ابعاد و الگوهای غالب ذهنی متخصصان در خصوص «آموزش سواد بصریِ میراث معماری ایران به کودکان» با تاکید بر آموزش‌های غیررسمی بپردازد. منظور از سواد بصری میراث معماری ایران، توانایی درک و خوانش ویژگی‌‌ها و ارزش‌های میراث معماری ایرانی است. این پژوهش، از حیث اینکه به استخراج ابعاد و الگوهای ذهنی متخصصان می‌پردازد، دارای ماهیت اکتشافی است. روش گردآوری داده‌ها از نوع پیمایشی است. مراحل انجام پژوهش شامل انجام دلفی و تحلیل نتایج آن از طریق تحلیل عامل q است که در چهار گام با استفاده از نرم‌افزار spss-22 انجام گرفت: 1. مصاحبه با متخصصان؛ 2. تحلیل متن مصاحبه‌ها با کدگذاری باز و محوری، تهیۀ جدول هدف-محتوا و پرسشنامۀ محقق‌ساخت بر اساس آن؛ 3. پیمایش دلفی در دو مرحله؛ 4. تحلیل عامل q. جامعۀ آماری پژوهش به‌دلیل نو بودن موضوع، شامل متخصصانی از حوزه‌های معماری، حفاظت از بناهای تاریخی، باستان‌شناسی، طراحی گرافیک و آموزش‌ کودکان (رسمی و غیررسمی) است. تعداد متخصصان در گام اول شامل 10 نفر از متخصصان بود که به روش گلوله برفی تا اشباع نظری ادامه یافت و در گام پیمایش دلفی شامل 30 نفر از متخصصان بود که به روش هدفمند غیر تصادفی انتخاب شدند. نتایج حاصل از پژوهش پس از تحلیل عاملی نشان داد که 8 دیدگاه غالب در زمینۀ آموزش سواد بصریِ میراث معماری ایران به کودکان، در میان متخصصان وجود دارد که تعیین‌کنندۀ ابعاد آموزش سواد بصریِ میراث معماری ایران به کودکان نیز هستند. این ابعاد به‌ترتیب شامل «فراکالبدی‌ مفهومی»، «زیبایی‌شناختی»، «میراثی‌ حفاظتی»، «ادراک فضایی»، «تعاملی‌ گروهی»، «تجربۀ فردی»، «محیط یادگیری» و «بستر فرهنگی‌ اجتماعی» هستند. همچنین، الگوهای ذهنی متخصصان متناسب با وجوه متفاوت موضوع، طیف‌های متفاوتی از شناخت آثار میراث معماری (معناگرا، زیبایی‌شناختی، میراثی‌ حفاظتی و فضانگر)، توجه به یادگیرنده (‌فردی، تعاملی) و شرایط یادگیری (زمینه‌ای، فرهنگی‌ اجتماعی) را شامل می‌شود. این ابعاد می‌تواند راهگشای آموزش سواد بصری به کودکان با تمرکز بر روش‌های غیررسمی باشد.

identifying the subjective patterns of experts regarding visual literacy in iranian architectural heritage education for elementary school children

this study aims to raise public awareness regarding iranian architectural heritage values by identifying the dominant subjective patterns of experts regarding “visual literacy in iranian architectural heritage education for children” with an emphasis on informal education. what we mean by visual literacy in iranian architectural heritage is the ability to comprehend and interpret architectural heritage features and values. this study is exploratory in nature since it attempts to identify and extract the subjective patterns of experts. the research data was collected through a survey using the delphi technique and the results were analyzed through q factor analysis. thus, the research process has four steps: 1) interview with experts, 2) analysis of interviewees’ transcripts with open and axial coding, designing the target-content table and the researcher-made questionnaire, 3) delphi survey in two steps, 4) and q factor analysis using spss-22 software. the statistical population comprises experts in the fields of architecture, preservation of monuments, archaeology, graphic design, and children educators (formal and informal). in the first step, 10 experts were selected and sampling was continued using the snowball sampling method until theoretical saturation was reached. in the delphi survey, 30 experts were selected using the non-random purposive method. the results obtained from factor analysis introduced eight dominant themes of visual literacy in iranian architectural heritage education among experts. these dimensions include extra-physical-conceptual, aesthetic, heritage-preservation, spatial perception, interactive-group, individual experiences, learning environment, and social-cultural context. furthermore, the subjective patterns of experts, according to the multidimensional aspects of the topic, included the study of architectural heritage works (semantic, aesthetic, heritage-preservation, and space orientation), attention to the learner (individual, interactive), and learning conditions (contextual, cultural-social). the dimensions mentioned above can pave the way for visual literacy education in children with an emphasis on informal techniques.