خوانش متن و شناسایی خوش نویس کتیبۀ طوماری از دست رفتۀ جلوخان مسجد شیخ لطف‌الله

این مقاله به شناسایی متن و خوش نویس کتیبه‌ای از دست‌رفته از مسجد شیخ لطف‌الله اختصاص دارد. این کتیبۀ طوماری یکی از عناصر مهم جلوخان مسجد شیخ بوده و چون نواری کل این جلوخان را قاب می‌گرفته است. بخش عمدۀ این کتیبه پیش از برداشته شدن اولین عکس‌ها از این بنا آسیب دیده و از بین رفته بوده است. پس از آن جای این کتیبۀ تخریب‌شده را گچ می‌کشند و در طی مرمت‌های بعدی کاشی‌هایی با طرح گیاهی به جای آن می‌نشانند. از این رو، امروز متن و خوشنویس آن بر ما معلوم نیست. در این تحقیق تلاش کرده‌اند با بازسازی تصویری این کتیبۀ از دست‌رفته از روی تصاویر معدود تاریخی‌ای که به دست رسیده است، متن آن را بازخوانی و خوشنویس آن را شناسایی کنند. روش این تحقیق سندپژوهی باستان‌شناسانه است و بر محور مطالعۀ کتابخانه‌ای و بررسی میدانی و بازسازی رقومی به پیش می‌رود. این تحقیق نشان می‌دهد که متن این کتیبه حدیثی است مشهور به حدیث جابر. با توجه به اختلاف‌ها در روایت‌ حدیث جابر، در این تحقیق متن این کتیبه را به دقت خوانده‌ و همۀ کلمات آن را روشن کرده‌اند. همچنین این تحقیق نشان می‌دهد که خوشنویس این کتیبه علی‌رضا عباسی، خوشنویس برجسته و بنام عهد شاه‌عباس اول، بوده است.

text recognition and identification of the calligrapher of the lost inscription at the forecourt of the sheikh lotfollah mosque

this article presents the process of text recognition of a lost inscription in the sheikh lotfollah mosque and the identification of its calligrapher. this band of inscription which framed the entire forecourt was one of the most important elements of this mosque. most segments of this inscription were damaged and destroyed before the first photographs were taken of the monument. subsequently, the destroyed inscription was covered up with plaster and during the next restorations, tiles with vegetal designs replaced it.in this research, we have tried to read the text of this inscription and identify its calligrapher by reconstructing the pictures of this lost inscription from the few available historical photographs. this qualitative research is conducted with archaeological document analysis method and proceeds by library study, field study, and digital reconstruction. the findings show that the text of this inscription is a hadith known as the hadith of jabir. this research also shows that the calligrapher of this inscription was ‘ali-reza ‘abbasi, a prominent and famous calligrapher of the shah abbas i era.