مقایسۀ عملکرد حرارتی شگردهای اقلیمی دُرچَه، کُلَک و خارخُنَه در دورۀ گرم سال در مسکن بومی منطقۀ سیستان

آسایش حرارتی یکی از مسائل مهم و مورد توجه در معماری است. مطالعه در این زمینه از اوایل قرن بیستم شروع شده و دستاوردهای قابل توجهی داشته است. با وجود این‌ یکی از چالش‌های معماری امروز، تامین آسایش حرارتی ساکنانِ بناها با ‌کمترین وابستگی به انرژی‌های فسیلی است. در عین‌ حال به نظر می‌رسد معماری بومی که حاصل قرن‌ها تجربه و برآمده از آزمون‌های واقعی است موفقیت‌های قابل توجهی در این زمینه داشته و به شگردهای پاسخ‌ده اقلیمی خاصی دست یافته است که می‌تواند به طراحی غیرفعال و ایجاد معماری پایدار در اقلیم‌های مختلف کمک کند. معماری بومی منطقۀ سیستان نمونه‌ای از این نوع معماری است که توانسته است شرایط اقلیمی محیط داخل را در اغلب اوقات برای ساکنان قابل پذیرش کند. ازاین‌رو پژوهش حاضر در یک نمونه‌پژوهی به بررسی عملکرد شگردهای اقلیمی و نقش آن‌ها در تامین آسایش حرارتی در معماری بومی منطقۀ سیستان می‌پردازد. برای این منظور، یک بنای بومی انتخاب شده و از طریق تحلیل کیفی و کمّی، عملکرد شگردهای درچه، کلک و خارخنه که به تامین آسایش حرارتی در دورۀ گرم سال کمک می‌کنند مورد بررسی قرار گرفته و میزان تاثیر آن‌ها بر سه پارامتر دمای هوا، رطوبت نسبی و سرعت باد در فضای داخلی و آسایش حرارتی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد اگرچه در دورۀ گرم سال، شرایط محیطی فضای داخلی معماری بومی منطقۀ سیستان در محدودۀ آسایش حرارتی کلاسیک (23 تا 27 درجۀ سانتی‌گراد) قرار ندارد ولی بهره‌گیری از شگردهای اقلیمی مورد اشاره تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر بهبود پارامترهای محیطی فضای داخل در اوقات مختلف شبانه‌روز داشته است. علاوه بر آن، این پژوهش ثابت می‌کند پارامتر‌های محیط داخل حاصل از عملکرد شگرد خارخنه نتایج خوبی را برای اوقات گرم روز نشان داده و شگردهای درچه و کلک می‌توانند فضاهای داخلی را در مواقعی که محیط خارج خنک‌تر است قابل تحمل نمایند.

Thermal Performance of dorchah, kolak, and kharkhona during the Warm Period of the Year in the Vernacular Houses of the Sistan Region

Thermal comfort is one of the most important issues in architecture. Although studies in this field began in the early twentieth century yielding significant achievements, one of today’s architectural challenges is to provide thermal comfort with the least dependence on fossil fuels for the inhabitants of buildings. At the same time, it seems that vernacular architecture, which is tested through centuries of experience, has had significant success in creating climateresponsive strategies that can still be utilized to design passive and sustainable architecture in different climates. Vernacular architecture of the region of Sistan is an example that has been able to make indoor climatic conditions often acceptable for residents. Therefore, through a case study, this paper investigates the performance of these strategies and their roles in providing thermal comfort in indoor spaces in Sistan during the warm period of the year. For this purpose, a vernacular building was selected, and through qualitative and quantitative analysis, the performance of dorchah, kolak, and kharkhona strategies that help provide thermal comfort in the warm period of the year was investigated. Their impact on indoor air temperature, relative humidity, wind speed, and thermal comfort have been analyzed. The results show that although in the warm period of the year, the indoor environmental parameters of spaces are not in the range of classic thermal comfort temperatures (2327 °C), the use of climatic strategies has a significant effect on improving these parameters at different times of the day. In addition, indoor environmental parameters with the application of kharkhona were in a good range during hot times of the day, while dorchah and kolak can make indoors tolerable when the outdoor environment is cooler.