واکاوی مولفه‌های موثر بر طبقه‌بندی آثار میراث معماری بر اساس رویکردها و سیاست‌های حفاظت در کشورهای اروپا

مدیریت و اولویت‌بندی حفاظت از آثار میراث معماری در ایران با توجه به فراوانی و کمبود منابع مالی، یکی از چالش‌های اساسی است. از سال 1309ش و تصویب قانون حفظ آثار ملی و عتیقات تاکنون، میراث معماری هیچ‌گاه با رویکرد حفاظت مبتنی بر اهمیت آثار، به‌صورت علمی و در یک چهارچوب مدون داوری و سطح‌بندی نشده‌اند. این موضوع باعث شده اصولی جامع برای مدیریت یکپارچه، وحدت‌ رویه در تصمیم‌گیری‌ها و اولویت‌بندی برای حفاظت از آثار نیز تدوین نشده باشد، درحالی‌که بیشتر کشورهای توسعه‌یافته یا در حال توسعه در این زمینه به چهارچوبی منطقی دست یافته‌اند. یکی از ابزارهای مدیریت حفاظت از میراث معماری در اروپا، طبقه‌بندی است. مطالعه و شناسایی نظام طبقه‌بندی در سیاست‌های کشورهای اروپایی به‌منظور دستیابی به یک الگوی کاربردی و تعمیم‌پذیر در سطح ملی، هدف اصلی این تحقیق است. اهداف و تاثیرگذاری مولفه‌ها بر سیستم طبقه‌بندی میراث معماری اروپا، پرسش‌ اصلی این تحقیق است که برای یافتن آن از طریق سندپژوهی و مطالعات کتابخانه‌ای، داده‌های موجود شامل قوانین، سیاست‌ها و تجربیات کشورها گردآوری شده و با رویکردی کیفی و با روش توصیفی‌تفسیری و تطبیقی تحلیل شده است. با توجه به یافته‌های پژوهش، دستیابی به سازوکاری مدیریتی بر اساس یک سیستم منظم و سلسله‌مراتبی از طریق طبقه‌بندی به‌منظور ارتقای سیاست‌های حمایت از منابع میراث و بهره‌مندی مقامات در حفاظت از میراث معماری هدف اصلی طبقه‌بندی بوده است و بر این اساس آثار میراث معماری به سه سطح ملی، منطقه‌ای و محلی طبقه‌بندی شده‌اند. رویکرد و نحوۀ‌ تصمیم‌گیری برای طبقه‌بندی، بر اساس نظر و مشورت صاحب‌نظران، متخصصان و مسئولان و با توجه به معیارها و مولفه‌های تاثیرگذار بر این فرایند شامل منحصربه‌فرد بودن آثار، اهمیت آن‌ها، شایستگی برای حفاظت، مالکیت و ویژگی‌های تاریخی، معماری، هنری، علمی، زیباشناختی و اجتماعی تعیین می‌شود. سیستم طبقه‌بندی در کشورهای اروپایی به‌عنوان مولفه‌ای مهم در توسعۀ اقتصادی و بهبود زندگی مردم در نظر گرفته شده است.

Key Criteria in the Classification of Architectural Heritage based on Approaches and Conservation Policies in European Countries

Management and prioritization of architectural heritage conservation in Iran is one of the main challenges of this field due to lack of financial resources. Since the enactment of the Preservation of National Monuments and Antiquities law (1309 AS), architectural heritage has never been evaluated or graded methodically, i.e., within a codified framework and with a conservation approach based on significance. This has led to the lack of comprehensive principles for integrated management, coordinated decisionmaking, and prioritization for conservation purposes, while most developed or developing countries have developed such a logical framework. One of the tools for conservation management of architectural heritage in Europe is classification. The main purpose of this research is to identify the classification system proposed in European policies in order to outline an operational and generalizable model at the national level. Aims and objectives affecting the European architectural heritage classification system is the main question of this research. To find it through document research and library studies, the available data including laws, policies, and experiences were collected and analyzed through a descriptiveinterpretive and comparative method using the qualitative approach. According to the research findings, the main purpose of classification has been to reach a management mechanism based on an hierarchical system that improves policies for the protection of heritage resources and the use of authorities in architectural heritage conservation. For this, architectural heritage is classified into three levels: national, regional, and local. The approach and decisionmaking methods for classification are determined based on consultation with experts and authorities and according to relevant criteria and components, including uniqueness; significance; qualification for protection; ownership; and historical, architectural, artistic, scientific, aesthetic, and social qualities. The classification system in Europe is considered an important factor of economic development and improvement of living conditions.