قدمگاه امام علی(ع)؛ در جستجوی تربت‌خانۀ ایلخانی کاشان

شهریار عدل در مقاله‌ای با عنوان »یک جفت کاشی دوآتشۀ یادبود از کاشان مورخ سال 711ق «، دو قطعه کاشی زرین‌فام مدوّر محفوظ در موزۀ سِور پاریس را مطالعه کرده است که بنا بر متن کتیبۀ مندرج در کاشی‌ها در ارتباط با یک بنای یادمانی شیعی در کاشان ساخته شده‌اند. یکی از کاشی‌ها که لبه‌ای برجسته‌ شبیه نعل اسب دارد، روایتگر رویایی از سال 711ق است. طبق شرح رویای یادشده، امام علی(ع) و امام مهدی(عج) در سر راه هند به کاشان آمده‌اند و در آنجا امام علی(ع) دستور ساخت بنایی را صادر کرده است تا کسانی که نمی‌توانند به دیدار ایشان بروند، آن بنا را زیارت کنند. با وجود بررسی‌های صورت‌گرفته و از جمله اشاره به موقعیت کلی بنا، تاکنون خود بنا و جای دقیق آن شناسایی نشده است. لذا این پرسش‌ها قابل طرح است که آیا جفت کاشی زرین‌فام یادشده به بنایی مشخص اشاره دارند؟ و مهم‌تر اینکه اگر بنای یادشده قابل شناسایی است، کجا واقع شده و چه خصوصیاتی دارد؟ این مقاله در پی یافتن بنای یادشده و روشن کردن خصوصیات اصلی آن است. این مطالعه بر اساس روش تفسیری تاریخی به انجام رسیده است. برای این منظور، متن کتیبه‌ها و متون تاریخی مرتبط مطالعه و تفسیر می‌شوند؛ همچنین محدوده‌ای وسیع در شمال غربی حصار تاریخی شهر بررسی می‌شود تا امکان پاسخ دادن به پرسش‌ها فراهم شود. در ادامه، مکان دقیق بنایی در همان محدودۀ مطالعه و بقایای بنای یادشده با برخی نمونه‌ها مقایسه می‌شود تا خصوصیات دقیق‌تر و دورۀ تاریخی ساخت آن روشن شود. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که بنای گنبدخانه‌ای کوچک در شمال گورستان صالح‌آباد که در بیرون حصار کاشان قرار دارد، همان بنایی است که شرح‌حال ساخت آن بر روی کاشی زرین‌فام مورد نظر نوشته شده است. مطالعات صورت‌گرفته نشان‌دهندۀ رابطۀ میان دو کاشی منحصربه‌فرد یادشده و بنای گنبددار کوچکی در شمال حصار کاشان در محدودۀ صالح‌آباد است؛ جایی که بنای دیگری تا سال 1397 با عنوان قدمگاه وجود داشته است. دو کاشی یادشده از گزند حوادث در امان مانده‌اند تا بخشی از تاریخ فرهنگی و معماری کاشان را بازگو کنند و البته نقش و جایگاه محدوده‌ای در شمال حصار تاریخی شهر را در فرهنگ شیعی کاشان برای ما روشن کنند.

Ghadamgāh-i Imam Ali; In Search of Ilkhanid Turbatkhāneh of Kashan

In an article entitled Un diptique de foundation en ceramique lustr eacute;e, Ka scaron;an 711/1312 , Chahriyar Adle studied two pieces of luster circular tiles preserved in the S egrave;vres Ceramics Museum in Paris. According to the tiles inscriptions, they were made in connection with a Shiite monument in Kashan. One of the tiles with a prominent horseshoelike edge is the narrator of a dream from 711 AH/1312 AD. According to the description of the mentioned dream, Imam Ali and Imam Mahdi came to Kashan on the way to India, where Imam Ali issued an order to build a turbatkhāneh, so those who cannot visit them visit that place. Despite the studies carried out, including reference to the turbatkhānehchr('39')s general location, the building itself and its exact location have not been identified yet. Therefore, these questions can be asked whether the mentioned pair of luster tiles refer to a specific building? And more importantly, if the building is identifiable, where is it located, and what are its characteristics? This article seeks to find the mentioned turbatkhāneh and clarify its main features. This study is based on a historical interpretive method in which the inscriptionschr('39') text is studied and interpreted. Related historical texts are reviewed, and a large area in the north of the citychr('39')s historical barrier is examined to provide answers to questions. Also, an abandoned religious placechr('39')s exact location is studied, and the remains of the mentioned place are compared with some examples to clarify the more accurate characteristics and the historical period of its construction. This studychr('39')s findings show that a dome chamber in the north of Salehābād Cemetery, located outside Kashanchr('39')s barrier, is the same building whose construction history is written on the desired luster tiles. The studies show the relationship between these two unique tiles and a small domed building in the north of Kashanchr('39')s barrier in the Salehābād area; Where there was another building until 2018 called Ghadmagāhi Ali. These two tiles have survived to tell a part of Kashanchr('39')s cultural and artistic history and, of course, to clarify the role and position of a forgotten religious place in Kashanchr('39')s Shiite culture.