شناسایی گونه‌های سقف‌های تیر چوبی تخت در خانه‌های تاریخی شیراز

این پژوهش به دنبال شناخت جزئیات ساخت سنتی در سقف‌های تیرپوش چوبی تخت و دسته‌بندی گونه‌‌شناسانۀ این سقف‌ها در خانه‌های تاریخی شیراز و تشخیص فضا‌هایی است که هریک از گونه‌ها در آن کاربرد دارد. دستیابی به این شناخت علاوه بر توسعۀ دانش فنی، مبنای قابل اتکایی نیز برای کمک به مرمت اصولی‌تر بنا‌های تاریخی ایجاد می‌کند. همچنین شناخت چوب و جزئیات اجرایی آن به‌عنوان یک مصالح طبیعی مناسب به‌لحاظ همخوانی با بقیۀ اجزا و مصالح در بنا‌های تاریخی، و همچنین پایداری زیست‌محیطی آن دارای اهمیت است. این پژوهش گونه‌شناسانه، پژوهشی کیفی از نوع مطالعۀ موردی است که برای اولین بار از طریق برداشت میدانی مستقیم و ترسیم جزئیات سقف بنا‌های نمونه‌موردی انجام یافته و اطلاعات حاصل از نمونه‌‌ها از دو جنبۀ جزئیات ساخت و همچنین فضا‌های کاربرد آن‌ها مقایسه و تحلیل شده است. در نهایت یافته‌‌های این پژوهش، پوشش تیر چوبی تخت در سقف‌‌های شیراز را به‌لحاظ جزئیات ساخت به دو گونۀ کلی عریان یا با پوشش زیرین تقسیم می‌کند. گونۀ اول یعنی سقف‌های عریان شامل دو گونه است: سقف‌های ساده که بیشتر در راهرو‌ها و گاه در اتاق‌ها استفاده می‌شوند و سقف‌هایی که در آن‌ها تیر باربر، نقش تزیینی را هم ایفا می‌کند. گونۀ سقف باربر دارای تزیینات، از فاخرترین انواع سقف است و در تالار آینه یا اتاق اصلی خانه کاربرد دارد. در سقف‌های گونۀ دوم، پوشش زیرین می‌تواند از گچ، مشبک چوبی، یا تخته‌کوبی چوبی باشد. گونه با پوشش گچ غالباً ساده بوده و در راهرو‌ها استفاده می‌شود و به‌ندرت تزیینات دارد. گونۀ چوبی مشبک یا تخته‌کوبی نیز چنانچه تزیینات داشته باشند، در تالار‌ها و اتاق‌های سه یا پنج‌دری استفاده شده‌اند و نوع سادۀ آن‌ها در اتاق‌های دیگر خانه و گاهی در راهرو‌ها کاربرد دارد.

Typological Survey of Flat Wood Beam Ceilings in Historical Houses of Shiraz

This research presents the traditional construction details of flat wood beam ceilings and a typology of such ceilings in Shiraz historical houses, as well as the spaces that each type is used in. In addition to the development of technical knowledge, this study would also contribute to the systematic conservation of historical buildings. Moreover, recognition of wood as a natural material and its harmony with other construction elements and materials in historical buildings, as well as its environmental sustainability is important. This typological research uses a qualitative case study methodology through direct field survey and drawing the details of the ceilings in case houses. The collected data is then compared and analyzed regarding construction details and the spaces where each type is used. The findings show two major types for flat wood beam ceilings in Shiraz historical houses: ldquo;exposed rdquo; and ldquo;dropped rdquo; ceilings. The first type has two subtypes: simple ceilings, which are mostly used in corridors and sometimes in rooms; and ceilings in which loadbearing beams boast outstanding decorations and are mainly used in the major mirror halls or the main room of the house. In the second type of ceilings, the underneath coverage can be of gypsum plaster, wooden lattices, or wood lining. The gypsum type is rarely decorated, and therefore is used in corridors. The decorative lattice or lining types are used in the main hall or the sehdari and panjdari rooms, and if simple, are used in other rooms of the house and sometimes in corridors.