بررسی عوامل موثر بر تحول کالبدی خانه و فرهنگ زندگی در یک قرن اخیر ایران; موردپژوهی: تحولات الگوی خانه در شهر تاریخی لار

در زندگی امروز، خانه همچنان مامن و محل آرامش و آسایش هر فرد به حساب می‌آید، اما میزان این بهره‌مندی در گونه‌های متنوع خانه، متفاوت است. وجود خانه‌های تاریخی و حضور در این خانه‌ها و شنیدن خاطرات نسل‌های قدیمی‌تر و بررسی دیدگاه صاحب‌نظران در حوزۀ نقد آثار معماری، روشن می‌سازد که چرا بسیاری از معماران در حال حاضر، به‌دنبال شناخت کیفیت‌هایی در آن خانه‌های سنتی هستند. در این مقاله، نگارندگان پس از معرفی و بررسی عوامل موثر بر تغییر و تحول در معماری مسکونی سنتی ایران، به نحوۀ شکل‌گیری شهر جدید لار با عنوان »شهر بدون کوچه « پس از زلزلۀ سال 1339 و هم‌زمان با ورود اصول شهرسازی و معماری نوین به ایران در دورۀ پهلوی دوم می‌پردازند. روش این تحقیق در بخش اول، مطالعات کتابخانه‌ای و استنادی و در بخش دوم، بررسی میدانی و جمع‌آوری و مقایسۀ گونه‌های مختلف مسکن در شهر لار بوده است. نتایج نشان می‌دهد که مجموعه‌ای از تحولات فرهنگی، سیاسی، اقتصادی از ابتدای قرن سیزدهم در ایران آغاز شد و اگرچه اغلب سرمنشائی خارج از فرهنگ داخلی داشته، پذیرش تدریجی و یا بعضاً تحمیل آن‌ها در سبک زندگی مردم، زمینۀ بروز و ظهور تغییرات کالبدی مسکن در یکصد سال اخیر را به وجود آورد. در این میان، مداخلات دولت در نوسازی شهری و ساخت مسکن انبوه، به پشتوانۀ درآمد نفتی، بیشترین تاثیر را بر تغییر شکل شهرها داشته است. همچنین، گونه‌شناسی الگوی خانه در شهر لار، در طول صد سال گذشته، نشان داد که در الگوهای مسکونی اخیر، خلاقیت‌های مردمی ناشی از تجربۀ زیست در خانه‌های سنتی و نبوغ طراحان در معماری خانه‌های ضد زلزله، به‌‌کلی نادیده گرفته ‌شده است.

Influencing Factors on Residential Architecture and Lifestyle in Century-old Iran(Case Study: Transformation of Housing Models in the Historical City of Lar)

In modern life, the house is the place to feel secure and comfortable; however, the degree to which comfort and security are provided varies for different types of houses. The firsthand experience of Iranian traditional houses and the memories of older generations who lived in those houses explain why so many architects study these houses to look for components of quality in their designs. In the first part of this article, the authors investigate the factors that changed traditional residential architecture throughout the last century in Iran. Next, the modern architectural and planning principles which shaped the modern part of the city, also known as ldquo;the town with no alleys, rdquo; after the earthquake of 1961 are studied. The research method includes both library and field studies carried out to collect examples of housing typology in the city of Lar. The results of the study show that housing design was significantly affected by political, social, cultural, and economic transformations during the 20th century in Iran. Although they were mainly domestic, global causes also affected the Iranian lifestyle and led to the emergence of new housing models in the last century. Governmental interventions in urban renewal and mass housing projects have been the most influential factor of the changing urban form. As shown in the typology of houses of the past hundred years in Lar, the creativity and living experiences of previous residents and the genius of architects regarding seismic design are completely ignored in recent models.