واکاوی تعارض ذی‌نفعان در نواحی تاریخی شهری مورد پژوهی طرح حریم حفاظتی محلۀ سنگلج تهران

نواحی شهری تاریخی تبلور کالبدی ارزش‌ها، سنت‌ها و ایدئولوژی ساکنان و بیانگر تاریخ اجتماعات، تکامل جامعه و هویت فرهنگی آن هستند. این نواحی به‌مثابۀ بخشی از شالودۀ شهر از یک ‌سو عرصۀ فعالیت، سکونت و کسب و کار گسترۀ وسیعی از ذی‌نفعان با منافع و تقاضاهای مختلف و بعضاً متضاد و از سوی دیگر، عرصۀ اعمال ضوابط حفاظت از میراث فرهنگی هستند که محدودیت‌هایی را برای ذی‌نفعان ایجاد می‌کند و زمینه‌ساز بروز تعارض منافع خواهد بود. بنابراین وجود تعارض ذی‌نفعان در چنین نواحی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود و مدیریت تعارض آن به‌مثابۀ بخشی از ماموریت‌های برنامه‌ریزان شهری ضرورت می‌یابد. با توجه به اینکه شناخت ذی‌نفعان موجود در نواحی شهری تاریخی و تحلیل الگوی تعارض آن‌ها بستر لازم برای مدیریت تعارض ذی‌نفعان را فراهم می‌سازد، نوشتار حاضر در پی آن است با انتخاب طرح حریم حفاظتی محلۀ سنگلج به‌عنوان نمونۀ مطالعاتی، به شناخت ذی‌نفعان دخیل در این طرح، سنجش موضع آن‌ها به طرح و در نهایت تبیین الگوی ساختار تعارضات پیش روی آن بپردازد. این مقاله در چهارچوب پارادایم پژوهش کیفی‌ تدوین و داده‌های موردنیاز آن با استفاده از روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی و انجام مصاحبه‌های عمیق گردآوری و در چهارچوب نظریۀ زمینه‌ای در نر‌م‌افزار nvivo10 کدگذاری و تحلیل شده است. بر پایۀ یافته‌های پژوهش، ذی‌نفعان درگیر در طرح حریم حفاظتی محلۀ سنگلج در دو دستۀ »عمومی و خصوصی « و موضع آن‌ها نسبت به طرح نیز در چهار گروه »قدرت‌گرایانه، تقابل‌گرایانه، تعاملی و بی‌طرفانه « قابل دسته‌بندی است. موضع تقابل‌گرایانۀ ذی‌نفعان شامل »تعارض ارزشی «، »تعارض منافع اقتصادی « و »تعارض رویه‌ای « است که در دو دستۀ کلان »تعارض منافع عمومی و خصوصی « و »تعارض سازمانی « دسته‌بندی شده است. ماهیت اقتدارگرایانۀ نظام برنامه‌ریزی حفاظت، مشارکت‌گریزی و ‌غیرواقع‌بینانه بودن طرح‌های حفاظتی، عدم یکپارچگی برنامه‌ریزی شهری و برنامه‌ریزی حفاظت و فقدان مکانیسم‌های جبران خسارت مالکان، از مهم‌ترین عوامل بروز تعارض در این طرح به شمار می‌روند.

Stakeholder Conflict Analysis in Urban Historic Areas: Sangelaj Buffer Zone Plan in Tehran as a Case Study

Urban historic areas are the physical manifestations of values, traditions, and ideologies that express the history of societies, their evolution, and cultural identity. These areas, as a part of urban structure, are places for residence, activity, and business of a vast variety of stakeholders with different and sometimes conflicting interests and demands, and on the other hand, are the realm of cultural heritage conservation that imposes some limitations on stakeholders leading to conflicts of interest. Therefore, stakeholder conflicts in such areas are unavoidable and conflict management as part of the urban planning mission is indispensable. Stakeholder identification and analysis of their conflict pattern in urban historic areas provide the platform for stakeholder conflict management, therefore, this paper attempts to identify the involved stakeholders in Sangelaj Buffer Zone Conservation Plan and their perspectives toward it, and finally analyze the conflict pattern resulted from this conservation plan. This study was carried out based on the qualitative research paradigm, and the required data was collected using snowball sampling and indepth interviews and analyzed and coded in Nvivo10 software based on grounded theory. According to the findings, involved stakeholders in this plan are categorized into ldquo;public and private stakeholders rdquo; and their perspective toward the plan includes ldquo;conflicting rdquo;, ldquo;interactive rdquo;, ldquo;powerbased rdquo; and ldquo;neutral rdquo;. Conflicting perspective includes ldquo;value conflict, rdquo; ldquo;economic conflict, rdquo; and ldquo;procedural conflict, rdquo; which are classified into two main categories: ldquo;conflict of public and private interests rdquo; and ldquo;organizational conflict rdquo;. The authoritarian nature of the conservation planning system, nonparticipatory and unrealistic conservation plans, the disintegration of urban planning and conservation planning, and the lack of compensation mechanisms for owners are the main reasons for conflict in this conservation plan.