تداوم ساختار خانوادۀ گسترده در خانه‌های تک‌خانواری معاصر؛نمونۀ موردی: بررسی سکونت خانوادگی مهاجران افغان در ایران

خانوادۀ گسترده در میان انواع گونه‌های خانواده، کهن‌ترین شکل جوامع انسانی است که در روزگار معاصر کمرنگ شده است؛ این در حالی است که کیفیت حیات اجتماعی مورد تاکید در ادبیات علوم اجتماعی، در این نوع از خانواده، بسیار فراتر از انواع دیگر است. در این پژوهش با هدف تلاش برای احیای وجوه مثبت این الگو، موضوع خانوادۀ گسترده و نقش آن در شکل‌گیری مسکن، در دو بخش مطالعه شده است. در بخش نخست، پیشینۀ الگوهای سنتی و مدرن خانوادۀ گسترده، بررسی شده است که دستاورد آن، معرفی تعداد زیادی الگو، به‌جز حیاط مرکزی، در جوامع سنتی اسلامی برای خانوادۀ گسترده و معرفی گسترۀ وسیعی از قالب‌های کالبدی مرتبط با خانوادۀ گسترده در جوامع سنتی خارج از عالم اسلام است. همچنین با بازتعبیر از مفهوم گستردگی خانواده در این پژوهش، نمونه‌های زیادی از دورۀ مدرن (مذهبی و غیرمذهبی) با موضوع خانوادۀ گسترده، پیوند داده شده است. در بخش دوم مقاله، برای روشن‌تر کردن وضعیت خانوادۀ گسترده به‌عنوان یک الگوی ایدئالی در اسلام در دورۀ معاصر و امکان بازتولید این الگو در جامعۀ غیرسنتی پیمایش میدانی روی مهاجران افغانی (به‌واسطۀ شایع بودن نسبی خانوادۀ گسترده در جامعۀ معاصر افغانستان و سکونت طولانی‌مدت آنان در جامعۀ ایرانی) در نظر گرفته شد که تعداد 36 خانوار افغان از ناحیۀ قم با فرایند مشابه روش گلوله‌برفی انتخاب شدند. برای تهیۀ اطلاعات مردم‌نگاری دو مرحله مطالعه انجام شد. در مرحلۀ اول با استفاده از ابزار مشاهده، پرسشنامۀ باز، و نیمه‌باز و مصاحبه، اطلاعات خانواده‌های مهاجر برداشت شد. برای مرحلۀ دوم از مصاحبۀ عمیق با سه نفر، که تجارب زندگی آن‌ها پرکننده طیف نسبتاً کاملی از خاطرات زیسته باشد، استفاده شد. اطلاعات مزبور در سه محور مفهومی تحلیل شده است: تداوم ذهنیتی، عاطفی، تداوم رفتاری و تداوم کالبدی ساختار خانوادۀ گسترده؛ بررسی حاضر نشان داد که افرادی که پیشینه و تجربۀ زیست در خانوادۀ گسترده درون کالبد سنتی داشته‌اند، نه‌تنها نسبت عاطفی با الگوهای رفتاری مربوط به خانوادۀ گسترده را تا حد زیادی حفظ می‌کنند، بلکه امکانات اندک کالبد مدرن را نیز در جهت باز تولید الگوهای فضا رفتار گذشته به فعلیت درمی‌آورند.

The Continuity of the Extended Family Structure within Contemporary Single-Family HousesCase Study: Afghan Immigrant Households in Iran

This research is aimed at reviving the positive aspects of extended family households. The impacts of extended family living on housing design are studied in two steps. In the first step, the history and precedents of extended family housing are explored in both traditional and modern societies. Aside from courtyard houses, numerous other models of extended family housing are introduced and it is shown that there are many such architectural models within and outside the Islamic societies. With the reinterpretation of the ldquo;extension rdquo; of family, many alternative types of modern communities and housing can also be regarded as relating to this study. In the second step, research was conducted on Afghan immigrants to recognize their extended family conditions as an ideal model within the Islamic context and the feasibility of its contemporary reproduction. The selection of Afghans for the study was reasonable for their relatively long presence within Iranian society. Ultimately, thirtysix families were selected with semisnowball sampling. The ethnographic study was done in two stages. At the first stage, data was collected through direct observation, openended questions, semiopenended questions, and interviews with families. For the second stage, indepth interviews with three of the thirtysix families were conducted. They were those families whose life experiences covered almost all ranges of extendedfamily lived memories. Data analysis was done through three conceptual frames: mentalemotional persistence, behavioral duration, and bodily (physical) continuity within new houses. The study shows that people with previous experience of extended family living inside traditional houses not only preserve their emotional relationships with those behavioral patterns but also try to regenerate those spacebehavior patterns inside the notsocompatible modern house designs.