نویافته های سردر مسجد جامع ارگ بم پس از زلزله سال 1382

مسجدجامع ارگ بم از زمان پی نهادن تا امروز، روندی طولانی از دگرگونی، مرمت‌‌، بازسازی و نوسازی را از سر گذرانده که بسیاری از این تغییرات تا پیش از زلزلۀ 1382، در کالبد بنا پنهان بود. آشکار شدن ساختار اصلی سردر قدیمی مسجد و منارهای قدیمی متصل به سردر از جمله نویافته‌های پس از این زلزله است. این نویافته‌ها دوره‌بندی‌های قبلی پیشنهادشده برای مسجد را دچار تردید ساخته و پرسش‌ها و ابعاد پژوهشی تازه‌ای را مطرح ساخته است که پیش از این در نظر نبود. این پژوهش در پی آن است که ضمن معرفی شکل اولیه و دگرگونی‌های سردر، جایگاه زمانی آن را در دوره‌بندی کلی تحولات مسجدجامع ارگ بم از طریق بررسی اسناد و مدارک مکتوب و برداشت‌های دقیق میدانی و همچنین گمانه و پی‌گردی‌های باستان‌شناسی و با به‌کارگیری روش توصیفی‌‌تحلیلی مشخص کند. نتایج مطالعه و بررسی‌ها نشان می‌دهد که به‌رغم اینکه پژوهشگران سردر را منسوب به قرون اولیۀ اسلامی می‌دانند، این پژوهش بنا بر شواهد موجود اعم از مانده‌های معماری موجود، ابعاد خشت‌ها، ارتفاع پاکار نعل‌درگاه، پهنای جرز‌های طرفین ورودی، تنۀ تنومند و اندازۀ مغزۀ میانی منار، بر این باور است که سردر منسوب به قرن هشتم هجری است و همانند سایر سردرهای مظفری‌ تیموری ارتفاعی بلند و تناسباتی کشیده دارد.

New Findings regarding the Portal of the Jami‘ Mosque of Bam after the 2003 Earthquake

The Jami lsquo; Mosque of Bam has gone through a long process of transformations including restoration, reconstruction, and renovation. Much of these works were hidden inside the physical form until the earthquake of 2003 uncovered important structures, among them, the original portal and the flanking twin minarets. These findings question the previously accepted timeline for the mosque and pose new questions that had not been discussed previously. The objective of this paper is to introduce the original form of the portal and locating its modifications on the timeline of the mosque according to a descriptiveanalytical method. On the basis of remaining evidence such as architectural remnants, mudbrick sizes, the height of imposts, the thickness of the flanking pillars, and the diameter of the minarets rsquo; shafts, the entrance portal is dated to the fourteenth century AD, very similar to other Muzaffarid and Timurid portals that are high and lofty.