شناخت الگوی کارکرد فضا در حسینیه‌های شهر تفت

ساختار فضاهای جمعی و به‌ویژه فضاهای مذهبی کشورمان در دورۀ اسلامی، تحت تبعیت از آموزه‌ها و اصول این دین مبین قرار گرفته و همواره الگوهای جدیدی از ابعاد کالبد و کارکرد این‌گونه از فضاها شکل گرفته است. حسینیه از مهم‌ترین این قبیل از فضاهاست و کارکردهای مطرح در این فضای جمعی، کارکرد مرتبط با رفتارهای برگرفته از آیین‌های جمعی با تاکید بر یکی از مهم‌ترین مناسک مذهبی یعنی عزاداری برای امام سوم شیعیان است، که به ادغام رفتار فردی و گروهی کمک کرده است. هدف اصلی این پژوهش، دستیابی به الگوی کارکرد با بررسی رفتارهای برگرفته از آیین‌های جمعی در حسینیه‌های شهر تفت است. با استفاده از روش توصیفی، پیمایشی و به‌وسیلۀ برداشت میدانی و مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای، به مطالعه و شناخت الگوی کارکرد فضا در دوازده حسینیۀ شهر تفت پرداخته شده است. بدین ترتیب که پس از انتخاب نمونه‌های مورد مطالعه، وضعیت و مشخصات کالبدی هریک از طریق پیمایش‌ها و برداشت‌ میدانی احصا شد. سپس در بازۀ زمانی مشخص (دهۀ اول محرّم) فعالیت‌ها و رفتارهای برگرفته از آیین‌های جمعی در حسینیه‌ها از طریق تکنیک‌های غیرمداخله‌گر همچون عکس‌برداری، یادداشت‌برداری و نیز ثبت نوع و موقعیت رفتارها بدون آگاهی شهروندان استخراج شد. در مرحلۀ بعد تلاش شد تا نظام رفتاری استخراج‌شده بر مبنای نظریۀ گراف شکل بگیرد. با بررسی گراف‌های ترسیم‌شده، وجوه مشترک در گراف‌ها تعیین و پس از آن الگوی نهایی از رفتارهای برداشت‌شده به دست آمد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که برقراری »نسبت بین الگوهای رفتار حاصل از آیین‌های جمعی با فضای حسینیه «، باعث به‌وجودآمدن خاطرۀ جمعی مشترک، حس تعلق به فضا و شکل‌گیری فرصت تعاملات و واکنش‌های اجتماعی شده است و در نتیجه منجر به تعامل میان کالبد و محتوای آیین‌ها می‌گردد.

Functional Patterns in the Spaces of Hosseiniehs of Taft

The structure of public spaces, particularly, the religious sites of Iran in the Islamic era follow the teachings and principles of Islam. Hosseinieh buildings are among the most significant of this type of public spaces whose function is related to one of the most significant religious communal rituals, i.e., mourning for the Third Shi lsquo;a Imam. The main purpose of this study is to identify functional patterns in space by observing the behaviors performed in communal rituals in hosseiniehs of Taft. For this purpose, twelve hosseiniehs of Taft were studied according to a descriptivesurvey research method with data collected from field surveys as well as documentary and library studies. After sampling, the physical conditions of selected buildings were drawn through field surveys. Next, during a specific timeframe (the first ten days of the month of Muharram), activities and behaviors of mourners were recorded through noninterventional techniques such as photography, notetaking, as well as the types and locations where certain behaviors occured without awareness of participants. Subsequently, the recorded behaviors were converted to graphs based on graph theory. By analyzing the graphs, common features were determined and then, the final patterns of behavior was produced. The findings of the investigation illustrate that establishing a ldquo;relation between behavioral patterns of communal rituals with the spaces in a hosseinieh rdquo; contributes to making shared collective memories, a sense of belonging to space, and an opportunity for social interactions. Accordingly, it leads to the interaction between the physicality of the building and the content of the rituals.