چالش عدالت و کارایی در گفتمان مدیریت‌گرایی کیفری با تاکید بر حقوق ایران

نظام‌های عدالت کیفری، ساختارهای سازمانی پیچیده با اهداف و کاربردهایی چندگانه‌اند که در دهه‌های اخیر با چالش‌هایی عمیق روبه‌رو شده‌اند. این چالش‌ها از یک‌سو نتیجه ناکارایی، هزینه‌های هنگفت و اطاله دادرسی است و از سوی دیگر، به بحران «مشروعیت» و بی‌اعتمادی مردم به نهادهای عدالت کیفری بازمی‌گردد. مدیریت‌گرایی سازوکاری است مدرن برای پاسخ به مشکلات حوزه خدمات عمومی که با بهره‌گیری از شیوه‌های بخش خصوصی، بر آموزه‌های مشتری‌مداری، ارزیابی و مدیریت عملکرد، تدوین استانداردهای شفاف عملکرد و... تاکید دارد و در تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاریِ عدالت کیفری اصلاحاتی قابل توجه و بنیادین را بنا نهاده است. لکن تعمق در پیامدها و جلوه‌های مدیریت‌گرایی، حاکی از چالش‌های نظری و عملیِ توجه‌برانگیزی در عرصه مداخلات کیفری است. یکی از این چالش‌ها چالش عدالت کیفری و کارایی است. هدف از این مقاله ترسیم ابعاد نظری و عملیِ چالش مذکور در نظام‌های قضایی است که با تکیه بر روشِ تحلیل اسناد و قوانین موجود بدان می‌پردازد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تاکید بر افزایشِ خروجی‌ها، مختومه‌محوری و آمارگرایی که بارزترین نمادهای کارایی‌اند، هرچند در ظاهرْ منجر به افزایش تعداد پرونده‌هایِ بسته شده است، افزایشِ دقت و کیفیت در رسیدگی‌های قضایی را به دست نداده است.