بررسی جرم‌شناسانه ماده 38 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392

کاهش میزان کیفر یا تغییر گونه آن در مرحله تعیین کیفر توسط قضات، از سازوکارهای «متناسب‌سازی» پاسخ‌های عدالت کیفری با ویژگی‌های بزهکاران و واقعیت‌های مربوط به بزهکاری و بزه‌دیدگی است که به واسطه پیوند جرم‌شناسی و حقوق کیفری وارد نظام کیفری شده است. سیاست‌گذار جنایی ایران در ماده 38 قانون مجازات اسلامی 1392 با توجه به آموزه‌های جرم‌شناسانه، معیارهایی را برای کاهش میزان کیفر یا تغییر گونه آن شناسایی کرده است. شماری از این معیارها که در جرم‌شناسی نظری ریشه دارند، عمدتاً با الهام از یافته‌های بزه‌دیده‌شناسانه پیش بینی شده‌اند؛ زیرا گاه بزهکاری، با تاثیرپذیری از رفتار ،گفتار و موقعیت بزه‌دیدگان واقع می‌شود. بدیهی است این بزه‌دیدگان سزاوار سرزنش هستند و بر این اساس، کاهش میزان کیفر بزهکاران یا تعدیل آن می‌تواند در واقع‌گرایانه‌تر کردنِ پاسخ‌های عدالت کیفری نقش‌آفرین باشد. همچنین برخی از جهات کاهش مجازات در «جرم‌شناسی بالینی» ریشه دارند. در پرتو این شاخه، متناسب بودن پاسخ‌های عدالت کیفری با شخصیت بزهکاران، کاملاً ضروری است و نظام عدالت کیفری می‌تواند سازوکارهای ارفاقی از جمله تخفیف کیفر را درباره بزهکارانی که ظرفیت بازپروری دارند، به کار گیرد. در همین راستا، این مقاله سازوکارهای بزه‌دیده‌شناسانه و بازپرورانه کاهش کیفر را در ماده 38 قانون مجازات اسلامی 1392 بررسی می‌کند.