حقوق دفاعی متهم؛ مفهوم و ابعاد مختلف آخرین دفاع متهم

در میان حقوق دفاعی متعدد متهم، آخرین دفاع را که در مرحله نهایی هر مرحله از دادرسی مبتنی بر اصل برائت مورد توجه قرار گرفته، می‌توان تکمیل‌کننده فرایند دفاع تلقی کرد. بر همین اساس، قانون‌گذار در مواد 262، 371 و 399 قانون آیین دادرسی کیفری سال 1392 به این حق اشاره نموده است.مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیلی در مقام پاسخ‌دهی به این سٶالات است که آیا مقامات قضایی در هر شرایطی در پایان تحقیقات، ملزم به اخذ آخرین دفاع هستند؟ آیا می‌توان در صورت احضار متهم برای اخذ آخرین دفاع و عدم حضور وی، درخواست حاضر کردن وی، و در صورت عدم حضور، وجه‌الکفاله و وجه التزام را اخذ یا وثیقه را ضبط نمود؟ یافته‌های تحقیق دلالت بر آن دارد که آخرین دفاع، حق متهم و متضمن تکلیفی برای مقام قضایی است. در احضاریه باید به اخذ آخرین دفاع بدون قیدِ «نتیجه عدم حضور، جلب است»، تصریح شود. مقام قضایی فقط در فرضی که نظر به بزهکاری متهم داشته باشد، ملزم به اخذ آن است. عدم اخذ آن علاوه بر تخلف انتظامی، موجب بی‌اعتباری رای است. در صورت عدم حضور متهم نمی‌توان تامین ماخوذه را اخذ یا ضبط نمود.