توجیه حبس بدون تعلیق؛ مطالعۀ تطبیقی حقوق ایران و فرانسه

امروزه قانون‌گذاران به منظور اطمینان یافتن از عدم توسل بی‌ضابطۀ قاضی کیفری به حبس، به سازوکار لزوم توجیه حکم، یعنی مکلف کردن قاضی به توجیه و توضیح انتخاب خود در هنگام صدور حکم حبس روی آورده‌اند. بر اساس این رویکرد، قاضی نمی‌تواند حکم حبس بدون تعلیق صادر کند، مگر به عنوان واپسین چاره، که در این صورت باید ضرورت حبس غیر معلق را با توجه به شدت جرم و شخصیت مرتکب و نیز اینکه سایر ضمانت اجراها آشکارا نامناسب به نظر می‌رسد، توجیه کند. چنانچه دادگاه با وجود این، حکم به حبس صادر نمود، باید چگونگی اجرای آن را در محیط باز در قالب یکی از تاسیسات متناسب مانند نظام نیمه‌آزادی یا اجرای تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی تعیین نماید. در صورت عدم امکان اجرای این تدابیر، باید چرایی آن را توجیه نماید تا امکان کنترل مراجع قضایی عالی فراهم گردد. توجیه رای اگرچه پیش از این در مواد مختلف قانون آیین دادرسی کیفری پیش‌بینی شده بود، اما توجیه صدور کیفر حبس بدون تعلیق که از نوعی بی‌اعتمادی نسبت به قاضی صادرکنندۀ رای حکایت می‌کند، تاسیسی بدیع و جدید و بلکه فراتر از مفهومی است که مدّنظر قانون‌گذار در قانون آیین دادرسی کیفری بوده است. الزام پیش‌گفته به توجیه کیفر حبس از یک‌سو، می‌تواند در اجتناب از صدور کیفر حبس بدون تعلیق و از سوی دیگر، در تغییر محل اجرای کیفر حبس صادرشده در محیط باز، از طریق توسل به نهادهایی همچون نظام نیمه‌آزادی، مٶثر واقع گردد.