روش‌شناسی شهید صدر در اقتصاد اسلامی؛ از نگاهی دیگر

علی‌رغم اهمیت روش‌شناسی شهید صدر در پیشبرد اقتصاد اسلامی، مطالعات چندانی در زمینه تبیین ماهیت و جوهره آن صورت نگرفته است. این مقاله، با روش تحلیلی به تبیین منطق استدلال در این روش می‌پردازد. بنا به فرضیه مقاله، شهید صدر به دنبال استفاده از منطق متفاوتی برای استدلال بود. این منطق، با منطق سنتی فقهای سلف متفاوت است. این منطق مبنای معرفی روش کشف و تفکیک میان مکتب و علم اقتصاد قرار گرفته است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که رویکرد ایشان شباهت بسیاری به روش‌شناسی کانت در به کارگیری قیاس‌های استعلایی برای تحقق شرایط امکان تجربه و وحدت سیستمی علم دارد. در این زمینه، شهید صدر مکتب اقتصاد اسلامی را به‌عنوان وحدت سیستمی، مجموعه‌ای از گزاره‌ها و به‌عنوان شرط امکان علم اقتصاد اسلامی بازسازی می‌کند. در این بازسازی، ایشان مجموعه احکام فقهی را به‌عنوان داده به کار می‌گیرد تا با مفروض گرفتن صدق این داده‌ها در یک روش بازگشتی به نام «قیاس استعلایی»، به اصول و قواعد مکتبی برسد؛ اصول و قواعدی که اقتصاد اسلامی در چارچوب آن امکان‌پذیر می‌شود.