روش آزمون نظریه در اقتصاد اسلامی

آزمون نظریه در اقتصاد اسلامی موضوعی است که کمتر بدان پرداخته شده است. در این زمینه این سوال مطرح است که چگونه می‌توان اعتبار نظریه‌های اقتصاد اسلامی را آزمون کرد. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به بررسی روش آزمون نظریه در اقتصاد اسلامی با توجه به تنوع نظریات می‌پردازیم. بر اساس فرضیۀ مقاله، روش‌های آزمون نظریه در اقتصاد اسلامی به‌واسطۀ تمایز نظریه‌های هنجاری، اثباتی و تجویزی متمایز است. یافته‌های مقاله این تمایز را تایید می‌کند. در این راستا، آزمون نظریۀ هنجاری در اقتصاد اسلامی مستلزم بررسی استناد آن به منابع دینی است. لازمۀ آزمون نظریۀ اثباتی در اقتصاد اسلامی تطابق با شواهد بیرونی است که می‌تواند گستره‌ای از شواهد تاریخی، آماری و رفتاری را دربر گیرد؛ هرچند که گزاره‌های اقتصادی اثباتی صریح قرآنی و روایایی آزمون‌پذیر نیستند و تنها می‌توان شواهدی برای اقناع مخاطبان ارائه داد. برای آزمون نظریۀ تجویزی، علاوه بر لزوم بررسی گزاره‌های نهفتۀ هنجاری و اثباتی می‌باید شواهد بیرونی بر کارآمدی توصیۀ سیاستی پیشنهادی اقامه کرد که ترکیبی از آزمون تطابق شرعی، سازگاری با شواهد عینی و کارآمدی عملی خواهد بود. آنچه گفته شد آزمون مواد استدلال در سه نوع نظریۀ مورد اشاره بود. پیش از ورود به آزمون نظریه از جهت مواد استدلال، باید اقدام به آزمون صوری نظریه کرد. در آزمون صوری شکل استدلال باید عاری از مشکلات منطقی استنتاج باشد.

the method of theory testing in islamic economics

theory testing in islamic economics is a subject that has received relatively little scholarly attention. the central question in this regard is how the validity of islamic economic theories can be tested. this study employs an analytical approach to examine the method of theory testing in islamic economics, considering the diversity of theoretical frameworks. based on the article’s hypothesis, the methods of theory testing in islamic economics vary according to the normative, positive, and prescriptive nature of the theories. the findings confirm this distinction. accordingly, testing a normative theory in islamic economics requires examining its reliance on islamic textual sources. the evaluation of a positive theory necessitates its conformity with empirical evidence, which may range from historical and statistical to behavioral data—though positive propositions derived directly from the qur’an and hadith are not empirically testable, instead, supporting evidence may be provided to convince the audience. as for prescriptive theories, testing involves not only the assessment of their underlying normative and positive claims but also the provision of empirical evidence demonstrating the practical efficacy of the recommended policy. this entails a combination of shariah compliance testing, empirical coherence, and operational effectiveness. the above pertains to the testing of the material content of arguments in each theory type. prior to engaging in substantive testing, a formal assessment of the theory must be conducted to ensure that its logical structure is free from inferential fallacies.