بحران‌های مالی در آینۀ سفته‌بازی: از تحلیل بحران 2008 تا راهکارهای فقه امامیه

بحران‌های اقتصادی ناشی از آسیب‌های ساختاری نظام‌های مالی مدرن و رفتارهای سفته‌بازانه است. این مقاله با استفاده از روش تحلیلی و با بررسی نقش سفته‌بازی در ایجاد بحران‌ها، به ارزیابی ظرفیت فقه امامیه در پیشگیری از این بحران‌ها می‌پردازد. پرسش اصلی مقاله این است که چه عواملی در شکل‌گیری بحران‌های اقتصادی غرب نقش داشته‌اند و آیا فقه امامیه می‌تواند از وقوع بحران‌های مشابه جلوگیری کند؟ بر اساس فرضیۀ پژوهش، رفتارهای سفته‌بازانه در تشدید بحران‌های اقتصادی موثر بوده و فقه امامیه با تاکید بر اصولی چون مشارکت در سود و زیان، منع ربا، قاعدۀ لاضرر، منع غرر و اصول شفافیت و عدالت، توانایی پیشگیری از بحران‌ها را دارد. بر اساس یافته‌های پژوهش، فقه امامیه با محدودسازی فعالیت‌های غیرمولد و هدایت سرمایه‌ها به فعالیت‌های مولد، می‌تواند ثبات اقتصادی را تقویت کرده و به‌عنوان چارچوبی پیشگیرانه در برابر بحران‌های مالی عمل کند.

financial crises in the mirror of speculation: from the 2008 crisis to imami jurisprudential remedies

economic crises often originate from structural flaws in modern financial systems and speculative behavior. this paper uses an analytical method to assess the role of speculation in triggering crises and to evaluate the preventive potential of imami jurisprudence. the main research question is: what factors contributed to the emergence of economic crises in the west, and can imami jurisprudence prevent similar occurrences? the central hypothesis posits that speculative behavior plays a significant role in exacerbating economic crises, while imami jurisprudence—through principles such as profit-and-loss sharing, prohibition of ribā, the principle of no harm (lā ḍarar), prohibition of gharar, and emphasis on transparency and justice—possesses preventive capacities. the findings indicate that by restricting non-productive activities and channeling capital toward productive enterprises, imami jurisprudence can promote economic stability and serve as a proactive framework against financial crises.