درآمدی بر چیستی، قلمرو، و چشم اندازهای فلسفه اقتصاد اسلامی

در دهه‌های اخیر، گسترش مطالعات انتقادی فلسفه اقتصاد، محقّقان اقتصاد اسلامی را با سوالی جدّی در مورد نقش مطالعات فلسفی در هویّت بخشی به دانش اقتصاد اسلامی و ارتقای آن مواجه ساخته است. در این مقاله، با استفاده از روش تحلیل فلسفی، به بررسی چیستی، قلمرو، و چشم‌اندازهای فلسفه اقتصاد اسلامی در مقایسه با فلسفه اقتصاد متعارف می‌پردازیم. فرضیه اصلی مقاله آن است که این دو زمینه مطالعاتی می‌توانند در تعامل با یکدیگر، با پرداختن به جنبه‌های معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی،انسان‌شناختی، و ارزش‌شناختی گزاره‌های اقتصادی، به ارتقای دانش اقتصادی کمک کنند. مطالعات فلسفه اقتصاد اسلامی ـ که از نظر نوع نگاه فلسفی (مضاف) و متعلّق بررسی درجه دوم (مضاف‌الیه) از همتای خود متمایز است، دو دسته منافع بیرونی و درونی دارد. این رویکرد با گسترش منابع، ابزارها، و متعلّق شناخت و ترویج نظام ارزشی متعالی، به بازسازی واقعیت اقتصادی در نظریه‌های اقتصادی یاری می‌رساند. از این گذشته، با این بررسی‌ها، خودآگاهی اقتصاددانان نسبت به ماهیت و توان نظریه‌های اقتصاد اسلامی افزایش می‌یابد و حلقه‌های مفقوده میان مبانی، نظریه‌پردازی، و اجرا در آثار اقتصاد اسلامی کشف می‌شود؛ و بدین ترتیب زمینه هویّت‌بخشی به دانش اقتصاد اسلامی و تصحیح مسیر حرکت آن فراهم می‌گردد.