فلسفه اقتصاد اسلامی: وجوه معناداری، شیوه‌های تکوین، رسالت و مسایل پیش‌رو

بیش از سه دهه است که بحث از معناداری «علم اقتصاد اسلامی»، و ماهیت آن، به یکی از دغدغه‌های اندیشمندان مسلمان تبدیل شده است؛ این بحث تحت تاثیر دیدگاه‌های متفاوت در مورد نحوه تعامل میان اسلام و مدرنیته قرار دارد. کاربرد هر دیدگاه در اقتصاد منجر به نوع خاصّی از تعامل بین اندیشه اسلامی و اقتصاد مدرن و در نتیجه نوع خاصّی از اقتصاد اسلامی و روش‌شناسی آن خواهد شد. فرضیه اساسی مقاله حاضر آن است که قرار گرفتن اقتصاد اسلامی در مرحله پیش‌علم و اتّفاق‌نظر نداشتن بر سر مبانی تصوّری و تصدیقی و روش‌شناسی آن، تکوین فلسفه اقتصاد اسلامی را در چارچوب نظریه تمدّن‌گرایی اسلامی ضروری می‌سازد. یافته‌های این تحقیق، که به روش تحلیلی انجام شده، نشان‌دهنده برتری روش توسعه فلسفه علم اسلامی و به‌کارگیری آن در حوزه اقتصاد نسبت به اسلامی‌سازی فلسفه اقتصاد و روش‌های مستقیم و غیرمستقیم تولید دانش اقتصاد اسلامی است. از این‌رو، رسالت فلسفه اقتصاد اسلامی، تامین مبانی اقتصاد اسلامی و تکوین روش‌شناسی با بهره‌گیری از فلسفه اسلامی در حوزه‌های مختلف آن است. مباحثی چون نحوه تعامل مکتب، نظام و دانش اقتصاد اسلامی، روش نظریه‌پردازی و ارزیابی نظریه‌ها در اقتصاد اسلامی، ارزیابی نهادهای مدرن اقتصاد، بحث علّیت، اصالت جامعه یا فرد و فلسفه تاریخ، از مباحث عمده فلسفه اقتصاد اسلامی‌اند.