معناشناسی «مکتب»، «نظام» و «علم» در ادبیات اقتصاد اسلامی

هرچند واژگان مکتب، نظام وعلم به طور فراوان در ادبیات اقتصاد اسلامی به کار می‌رود، تفاهم چندانی در مورد مفهوم و رابطه آنها وجود ندارد. در این مقاله به بررسی این سه مفهوم و نسبت میان آنها می‌پردازیم. بنا به فرضیه مقاله، گزاره‌های اقتصاد اسلامی تنها شامل گزاره‌های مکتبی و علمی می‌شوند. بر اساس یافته‌های تحقیق، مکتب اقتصادی اسلام، خطوط اصلی و اصول راهبردی فعالیت‌های اقتصادی بر اساس آموزه‌های اسلامی را بیان می‌کند. علم اقتصاد اسلامی، واقعیت‌های اقتصادی حاصل از آموزه‌های نظری و عملی مکتب اسلام را توضیح داده و روابط بین متغیرهای مستقل و وابسته را توصیف، تبیین و پیش‌بینی می‌کند. اما نظام اقتصاد اسلامی و گزاره‌های حاکی از سیاست‌گذاری در اقتصاد اسلامی، به‌جهت محتوا، هویت مستقلی در کنار مکتب و علم اقتصاد اسلامی ندارند؛ بلکه ترکیبی از گزاره‌های مکتبی و علمی اقتصاد اسلامی می‌باشند. سیاست اقتصادی اسلامی حاصل به کارگیری هم‌زمان گزاره‌های مکتبی و علمی اقتصاد اسلامی برای ارائه ابزارهای عملیاتی مورد نیاز برای تحقق اهداف اقتصادی اسلام می‌باشد. نظام اقتصاد اسلامی، در شکل کلی خود به مثابه چتری است که بخش‌های مختلفی همچون مکتب، علم و سیاست‌های اقتصاد اسلامی را می‌پوشاند.