حکمرانی جهانی: مولفه ها و ابزارها

در میان تمام موضوعاتی که در فضای گفتمانی جهانی شدن مطرح هستند، موضوع حکمرانی جهانی و مدیریت فرآیند جهانی‏شدن از اهمیت بیشتری برخوردار است. در واقع حل مسایل مختلف حوزه ی جهانی‏شدن در گرو رویکردهای کلان حکمرانی جهانی است. به علاوه عده‏ای از محققان قایل به هدایت و مدیریت فرآیند جهانی‏شدن هستند. این عده اصطلاح جهانی‏سازی را بیشتر مناسب تحولات سال‏های اخیر جامعه ی جهانی می‏دانند. بر فرض این نگرش مدیریت پروژه ی جهانی‏سازی مهمترین مسیله برای کشورها و ملّت‏ها به شمار می‏رود. چه اینکه در صورت صحت این نگرش جهان در آینده آنگونه خواهد بود که مدیران این پروژه ی عظیم می‏خواهند. این موضوع دارای جنبه‏های مختلف اقتصادی، سیاسی، حقوقی و فرهنگی است. چندبعدی بودن و غیرکمّی بودن این موضوع موجب پیچیدگی آن شده‏است. حکمرانی جهانی نیز به عنوان مهم ترین موضوع جهانی‏شدن از سیرتاریخی برخوردار بوده و در دوره‏های مختلف کامل‏تر شده‏است. جهانی شدن به سمت یک فرهنگ واحد پیش نمی‏رود. علی رغم این که در جنبه‏های بسیار زیادی از فرهنگ و رفتار اجتماعی هم گرایی و اشتراک نظر در سطح جهان مشاهده می‏شود ولی بروز اندیشه‏های مخالف نه تنها کمتر نشده که قدرتمندتر از گذشته نیز ادامه دارد. این تشتت فرهنگی در عرصه ی حکمرانی جهانی نیز وجود دارد و نظام حاکمیتی جهانی باید آن را در نظر بگیرد. نظام مشارکت کنترل شده ی فعلی در سطح جهانی نتیجه ی تطورات تاریخی از امپراتوری‏های بزرگ و بعد از آن استعمارگری و بعد از آن بلوک‏بندی جهانی است. گذر زمان و انباشت تجربیات بشر در حوزه ی حکومت‏داری شکل خاصی از حکومت در سطح جهان را ایجاب می‏کند که از آن به مشارکت کنترل‏شده یاد می‏کنند. در این حالت حاکمان اصلی جهانی با استفاده از ابزارهای مختلف تلاش می‏کنند افکار عمومی جهانی و کشورهای ضعیف‏تر را به خواسته‏های خود متمایل سازند و این یعنی مشارکت کنترل‏شده در حکمرانی جهانی. در این رابطه مولفه‏های حکمرانی جهانی مطرح است که شامل سه مولفه ی اصلی قدرت یعنی قدرت اقتصادی، قدرت سیاسی و امنیتی و قدرت ایدیولوژیک می‏شود. اما اعمال حاکمیت در سطح جهان نیازمند ابزارهای کارآمد است. در این رابطه سه دسته ابزار کلی اعمال حاکمیت وجود دارد که عبارتند از: سازمان‏ها و نهادهای بین‏المللی، رسانه‏های ارتباط جمعی، متغیرهای ژیوپلتیک.