بازتعریف سیاست دیپلماسی انرژی ایران درگاز طبیعی در افق 1420 ؛ ضرورت یا انتخاب؟

یکی از مهم ترین حوزه‌های مورد بحث و موضوع تصمیم‌گیری در دیپلماسی انرژی خرید، فروش یا معاوضه و ترانزیت انواع حامل‌های انرژی با هدف افزایش امنیت سیاسی بین‌المللی است. از میان حامل‌های مختلف انرژی گاز طبیعی به دلیل ایجاد وابستگی متقابل زیاد موضوع اصلی این مقاله است. مقالۀ حاضر، با استفاده از شیوۀ فراتحلیل و متمرکز بر وجوه کیفی آن و با بررسی اسناد بالادستی، اطلاعات و آمار مبادلات گاز طبیعی کشور و برخی رقبای منطقه‌ای به تحلیل وضع موجود (آسیب ‌شناسی) و ارائۀ راهبردهای متناظر پرداخته است. رویکرد اصلی در دیپلماسی گازی ایران تاکنون تمرکز بر صادرات این حامل بوده است. تمرکز صرف بر صادرات گاز به سه دلیل، دیگر تامین‌کننده منافع ایران نیست. اول، ظهور قطب‌های تولید و مصرف گاز در منطقه، افزایش اهمیت جغرافیایی ایران و فرصت ویژه نقش‌آفرینی در عبور و داد و ستد گاز، دوم، فعال بودن مسیرهای جایگزین برای از بین بردن مزیت ایران در عبور و داد و ستد گاز و سوم، ناترازی و کسری گاز در داخل کشور. بنابراین سیاست دیپلماسی گازی ایران با یک فرصت و یک تهدید مواجه است: فرصت افزایش اهمیت جغرافیایی ایران به دلیل رشد نقاط تولید و مصرف گاز در منطقه و تهدید کسری تراز گازی کشور. لذا صادرات‌محوری در سال‌های پیش رو تامین ‌کننده منافع ملی ایران نخواهد بود. باز تعریف این سیاست نه یک انتخاب که ضروررتی انکار ناپذیر است. توصیه حداقلی این پژوهش در پیش گرفتن سیاست ترکیبی صادرات واردات گاز و برق بطور همزمان است.

Reframing of Iran’s Energy Diplomacy in Natural Gas on the Horizon of 1420, Necessity or Choice

One of the most important areas of decision-making in the field of energy diplomacy is to trade and transit of energy carriers aiming to boosting international political security. Among various energy resources, natural gas is the main topic of this article due to high mutual dependence it created between interested parties. Using meta-analysis method and examining upstream documents and natural gas trade statistics of Iran and some of its regional competitors, this article analyzed the current challenges of Iran natural gas diplomacy and presented the corresponding solutions. So far, the main approach in Iran’s natural gas diplomacy has been exporting this clean fossil fuel. Focusing solely on gas exporting no longer serves Iran’s interests. The reasons are enormous; we challenge three of such. Firstly, the emergence of new gas production and consumption hubs in the region, increased geographical importance of Iran and the opportunities to playing a role in gas transit. Secondly, there are alternative routes try to ease Iran’s advantage in gas transit and thirdly, increasing the gap between Iran’s natural gas supply and demand. Therefore, Iran’s natural gas diplomacy policy will cope with sort of opportunities and threats such as geographical importance due to the growth of gas production and consumption in the region and the threat of inability to meet domestic natural gas demand. Thus, exporting-natural-gas as the only strategy for the coming years should be reframed. What is argued is the export-import policy of gas and electricity could be taken into account together as an alternative.