ایرانیان و مشارکت سیاسی: فراتحلیل انتقادی مطالعات انجام شده در زمینه مشارکت سیاسی در ایران

مشارکت سیاسی شهروندان، برای استقرار، حفظ و استمرار دموکراسی امری حیاتی است. در نتیجه، تحقیقات بسیاری در زمینه عوامل موثر بر مشارک سیاسی در ایران انجام شده است که هر یک، از نظرگاهی خاص، به موضوع پرداخته‌اند. بر این اساس و با توجه به اهمیت فهم یکپارچه‌ی دلایل مشارکت سیاسی شهروندان، در این مطالعه تلاش کرده‌ایم با اتخاذ رویکرد فراتحلیل انتقادی، به بررسی مطالعات انجام شده در این زمینه بپردازیم. در این راستا، با اتخاذ استراتژی نمونه‌گیری هدفمند، سیزده مقاله از میان مقالات منتشر شده در ده سال اخیر انتخاب و مطالعه شدند. بررسی انتقادی مقالات پیرامون سه محور اصلی (تعریف متغیر وابسته، مبانی نظری و چارچوب نظری) نشان داد مقالاتِ مورد نظر در هر سه محور از ضعف معرفت‌شناختی رنج می برند. هم‌چنین در اکثر موارد، این مطالعات صرفاً به تحلیل سطح خُرد پرداخته‌اند و قسمت ادبیات پژوهش آن‌ها نیز از انسجام منطقی برخوردار نبودند. علاوه بر این، مطالعات انجام‌شده عمدتاً فاقد چارچوب نظریِ منسجم‌اند و در قسمت‌های مختلف آن‌ها نیز مشکلات روش‌شناختی به چشم می‌خورد. با وجود این، از نقطه نظر نتایجِ پژوهشی می‌توان گفت تصوّر گشودگی سیاسی و به تبع آن تصوّر اثربخش بودن مشارکت، هم‌چنین رسانه‌ها و عضویت در انجمن‌ها و تشکل‌ها از مهم‌ترین عوامل افزایش مشارکت سیاسی متعارف شهروندان (رفتار رای‌دهی) بوده‌اند، در حالی که رویکرد سرنوشت‌گرایی و احساس بی‌قدرتی موجب کاهش این نوع مشارکت سیاسی شده‌اند. در انتها، با توجه به فقدان مدل نظری مشارکت سیاسی در تحقیقات داخلی، مدل‌ ترکیبیِ سطح خُرد جهت استفاده در تحقیقات آینده معرفی گردید.

Iranians and Political Participation:Critical Metaanalysis of Studies on the Political Participation in Iran

Political participation plays a critical role in establishment, preservation, and continuity of democracies. Therefore, a considerable amount of literature attempted to address factors contributing to the political participation. In this study, we tried to prepare a critical metaanalysis of internally published papers on the political participation through the mixed method. In this vein, according to the purposive sampling strategy, 13 papers were selected among papers published in the last decade at Iranian nationwide journals. Our analysis on the main sections of selected papers including the definition of the dependent variable, theoretical foundations, and theoretical framework, show fundamental epistemological shortcomings in all parts. Most samples did not follow a coherent theoretical framework, while methodological problems seriously influenced the validity of their results. Regarding their findings, we conclude that the political openness and consequently the perception of effectiveness, as well as media and membership in the communities are the main incentives of conventional political participation, mainly voting; meanwhile, fatalism and feeling of powerlessness are recognized as obstacles.