بازخوانی و زمینه‌یابی ناکارایی‌های طرح‌های توسعه و عمران (جامع) شهری ایران

گفتمان ناکارآمدی و ناکامی طرح‌های جامع شهری ایران و مقاومت نهاد‌های مسئول در اصلاح شیوه‌های جاری، ضرورت زمینه‌یابی ناکارایی‌ها را برجسته کرده و پژوهش با پرسشِ ریشه انتقادات و ناکارایی‌های مطرح‌شده در کجاست؟ آغاز شد. این پژوهش از نوع کیفی با جنبه‌ی اکتشافی است که به روش داده‌بنیاد مدل استراوسی، داده‌یابی اسنادی (70 نوشته‌ی علمی پژوهشی) و مصاحبه‌ی هدفمند (20 نفر خبره) در قالب کدگذاری باز، محوری و گزینشی فراهم و برآیندپژوهش با «ارزیابی به کمک پرسش‌های کرسول» به ‌تایید مشارکت‌کنندگان رسید. هدف پژوهش روشن‌کردن زمینه‌سازهای ناکارایی طرح‌های جامع شهری است و یافته‌های پژوهش که به ترتیب اهمیت در 10 زمینه‌ی «ساختار کلان برنامه‌ریزی شهری ایران» ساختارهای «سیاسی»، «حقوقی و قوانین»، «اداری و تشکیلاتی»، «تصمیم‌گیری»، «برنامه‌ریزی شهری»، «راهبری»، «قدرت»، «ارزیابی» و «پایش و دیده‌بانی» در چارچوب «ساختارهای برنامه‌ریزی شهری ایران» مقوله‌بندی شد، نشان داد که مهم‌ترین زمینه‌سازهای ناکارایی به ترتیب هر ساختار «نبود زبان مشترک برنامه‌ریزی»، «ضعف در سیاست‌سازی و سیاست‌گذاری»، «نبود ساختار حقوقی یکپارچه»، «ساختار سازمانی نامتناسب»، «نظام تصمیم‌گیری متمرکز»، «الگوی برنامه‌ریزی جامع سازگار نشده»، «ناسازگاری سامانه‌ی راهبری»، «دخالت نابجای عناصر قدرت»، «نبود ساختار ارزیابی» و «ناکارآمدی ساختار پایش و دیدبانی» است و کاربست شیوه و الگوی برنامه‌ریزی کنونی که با محیط برنامه‌ریزی ایران، ناسازگاری دارد نیز پیامد آن است.

Review and Survey of Inefficiencies of Iran Urban Constructionand Development Plans (Urban Master Plans)

The discussion of the inefficiency and failure of Iran’s urban master plans and the governanceinstitutions’ resistance to reforms highlighted the need to investigate the inefficiencies.The research began with this question: from where is the root of the criticismsand inefficiencies raised? This research is of qualitative type with an exploratoryaspect conducted by the Straussian model, the data documentary search (70 articles),and purposeful interview (20 experts). The collected data were categorized in the formof open coding, axial coding, and selected coding. The study results were confirmed andapproved by the participants with Cresol questions Assessment. The aim is to shedlight on the underlying causes of inefficiency in urban construction plans. The findingsof the study were categorized in 10 fields of macrostructure of Iran’s urban planning,and structures of political, “law and legal, “administrative and organizational, “decisionmaking, “urban planning, “leadership, “power, “evaluation” and “monitoringand observation”.These categories showed that the most important underlying causes ofinefficiencies are “lack of common planning language, “weakness in “policymaking andpolicytaking, “lack of integrated legal structure, “disproportionate organizational structure,“centralized decision system, “incompatible master planning model, “incompatibilityof the management system, “inappropriate interference of power elements, “lackof evaluation structure” and the “inefficiency of the monitoring and oversight structure”.These causes result in applying the current method and planning model, which is incompatiblewith the Iranian planning environment.