تحلیل مولفه های زیبایی شناسی خانه های دوره قاجار در شهر تبریز

امروزه در معماری، زیبایی‌شناسی به دلیل عدم تبیین قاعده مند و کاربردی، صرفا به عوامل جزئی صوری محدوده شده است؛ در حالی که این مفهوم دارای تعریفی فراتر بوده و با ساختار، جزئیات بنا، مخاطب و محیط ارتباط تنگاتنگ دارد. معماری ایرانی که متبلور زیبایی‌شناسی در طول سالیان متمادی بوده؛ می‌تواند منبعی غنی جهت اقتباس اصول زیبایی شناسی در معماری باشد. مبانی کمی و کیفی در معماری سنتی، که مربوط به مقوله‌ی زیباشناختی و اصول بصری حاکم بر ساختار و تناسبات هستند؛ منجر به بروز زیباشناختی می‌شود مولفه های زیبایی‌شناسی به عنوان یکی از غنی ترین عوامل معناساز در معماری بخصوص معماری خانه های قدیمی دوره قاجار در شهر تبریز مطرح هستند. تحقیق حاضر به بررسی نقش مولفه ها و عوامل تاثیرگذار در زیبایی‌شناسی معماری خانه های تاریخی تبریز در ادراک مفاهیم معنایی می پردازد. در این پژوهش، با توجه به ماهیت و اهداف در نظر گرفته شده ، روش توصیفی تحلیلی با روش کیفی مورد استفاده قرار گرفت که از طریق مصاحبه عمیق  با کارشناسان و متخصصین و صاحب نظران در زمینه‌های مرتبط به معماری خانه های قاجاری تبریز صورت گرفته است. صوت مصاحبه شوندگان با استفاده از نرم‌افزار تحلیل داده‌های  کیفی «مکس کیو دی ای» بهکمک  رایانه، کدبندی شده است. مهم ترین نمودهای این دوره در دو حوزه زیبایی شناسی و کارکرد(عملکرد) متجلی می گردد. عوامل زیبایی شناسی در ساختار اصلی(فیزیکی؛ ابعاد، تناسبات، رنگ و ...) بنا  بطوریکه بیشتر سطح لایه های عمیق معنایی و کارکردی بودن خانه های قاجاری  جلوه گر میشود. در بعد نشانه‌های کارکردی ، عواملی نظیر توجه به نور و اقلیم، همخوانی با عرف و فرهنگ بومی، مصالح بومی و توجه به نیازهای تمام اعضای خانواده و انعطاف پذیری جلوه گر شده است. زیبایی شناسی از جنبه‌های بصری داخلی و خارجی کالبد و  محیط معماری بیشتر در مواردی نظیر ارسی، دو دری، سه دری و پنج دری(به همراه سرستون و گچ بری) و همچنین الحاقات معماری در قالب تزئینات معماری نمود پیدا میکنند. این مولفه ها در زیباشناسی خانه های دوره قاجار در شهر تبریز بسیار موثر هستند.

Analysis of aesthetic components of Qajar houses in Tabriz City

In architecture today, aesthetics, due to the lack of regular and practical explanation, is limited to only minor formal factors; While this concept has a further definition and is closely related to the structure, details of the building, the audience and the environment. Iranian architecture that has been the crystallization of aesthetics for many years; It can be a rich source for adapting aesthetic principles in architecture. Quantitative and qualitative principles in traditional architecture, which are related to the category of aesthetics and visual principles governing structure and proportions; Leads to the emergence of aesthetics. Aesthetic components are considered as one of the richest semantic factors in architecture, especially the architecture of old houses of the Qajar period in the city of Tabriz. The present study investigates the role of components and influential factors in the aesthetics of the architecture of historic houses in Tabriz in the perception of semantic concepts. In this study, according to the nature and objectives, the descriptiveanalytical method was used with a qualitative method, which was done through indepth interviews with experts and specialists in the fields related to the architecture of Qajar houses in Tabriz. . The voices of the interviewees were computercoded using Max QDA qualitative data analysis software. The most important manifestations of this period are manifested in two areas of aesthetics and function. Aesthetic factors in the main structure (physical; dimensions, proportions, color, etc.) so that most of the deep layers of semantic and functional layers of Qajar houses are reflected. In the dimension of functional signs, factors such as attention to light and climate, compliance with local customs and traditions, local materials and attention to the needs of all family members and flexibility are manifested. Aesthetics from the internal and external aspects of the body and the architectural environment are mostly manifested in cases such as sash, twodoor, threedoor and fivedoor (with capitals and plastering) as well as architectural extensions in the form of architectural decorations. These components are very effective in the aesthetics of Qajar houses in the city of Tabriz.