تحلیل کیفی ادراک اتمسفری در تجربه معماری (نمونه موردی: آثار منتخب معماری معاصر ایران)

مبحث ادراک اتمسفری در معماری به‌عنوان یک راهکار مناسب از هم‌زیستی عاطفی انسان در تعامل با مکان، نوعی گفتمان پدیدارشناسانه با رویکرد به زیبایی‌شناختی نوین است. این پژوهش به جایگاه بدن در فرایند ادراک حسی اتمسفری از منظر پدیدارشناسی ادراک مرلوپونتی می‌پردازد. روش این پژوهش، کیفی و تحلیلی و تفسیری با زمینه پدیدارشناسی ادراکات حسی بدنمند و از منظر اندیشه‌های مرلوپونتی و همچنین با روش کدگذاری آزاد، محوری و گزینشی انتخاب‌شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ادراک اتمسفری منجر به تقویت رابطه میان تجربه واقعی و ابعاد ذهنی می‌گردد تا از دل این احساس تقویت‌شده، تجربه‌ای ژرف از فضا و زمان، فراروی مخاطب حادث شود و در توضیح معنای معمارانه نقش ایفا می‌کند. همگرایی قابلیت‌های ادراکی بامعنای جسمانی، از فروکاهیدن اثر معماری به فرمالیسم صرف و ترکیب‌بندی‌های اغواگرایانه که از هرگونه منطق مادی و تجربه وجودی خالی‌شده است، جلوگیری می‌کند. لذا از طریق ادراک پیشاتاملی و بلاواسطه در بستری از اتمسفر معمارانه، چهارچوب‌ها، افق‌ها و عرصه‌های برای تجربه کردن و فهم جهان بر ما گشوده می‌شود.نتیجه این پژوهش حاکی از آن است که ادراک اتمسفری از طریق یکی شدن مخاطب با فضا و ادغام ادراک حافظه و تخیل در فرایندی بدنی رخ می‌دهد و ماهیت شهودی و بدنمندی دارد و قابلیت اثر معماری را در همراه ساختن و جهت‌دهی رفتار مخاطبان برجسته می‌کند. مولفه‌هایی همچون ماده و بافت، نور و سایه، توده و جرم، هندسه و مقیاس، بستر و زمینه پیرامونی، جزییات معماری و اقلیم در فرایند خلق ادراک اتمسفری نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند.

Qualitative analysis of atmospheric perception in the architectural experience(Case study: Selected works of contemporary Iranian architecture

The issue of atmospheric perception in architecture as a suitable solution of human emotional coexistence in interaction with place is a kind of phenomenological discourse with a new aesthetic approach.This study deals with the position of the body in the process of atmospheric sensory perception from the perspective of MerleauPonty perception. . The method of this research is qualitative, analytical and interpretive with the field of phenomenology of bodily sensory perceptions and has been selected from the perspective of MerleauPonty ideas as well as free, axial and selective coding methods.In the present study, indepth interviews have been used to explore the components of creating the atmosphere of the place through bodily perception and the heart of the interviewees’ response. The research findings are based on the fact that atmospheric perception leads to strengthening the relationship between real experience and mental dimensions so that from this reinforced feeling, deep experiences of space and time occur before the audience and play a role in explaining the architectural meaning. The result shows that atmospheric perception occurs through the integration of the audience with space and the integration of memory and imagination in a bodily process and has an intuitive and physical nature and highlights the ability of the architectural effect in creating and directing the behavior of the audience. Components such as matter and texture, light and shadow, mass, geometry and scale, context and context, architectural details and climate play a decisive role in the process of creating atmospheric perception.