تغییرات دانه‎بندی رسوبات معلق رودخانه در اثر برداشت شن و ماسه (مطالعه موردی: رودخانه واز)

تعیین صحیح و پیش‌بینی رسوبات حمل شده به‌وسیله جریان رودخانه‌ای در پروژه‌های مدیریت منابع آب، برنامه‌ریزی و کاهش سیل و پایداری محیط‌زیست بسیار مهم می‌باشد. تجزیه و تحلیل‌های اندازه ذرات می‌‌تواند اطلاعات مهمی‌ در مورد منشا رسوبات، تاریخچه حمل و نقل و شرایط رسوب‌گذاری آن‌ها ارایه دهد. حال آن‌که این مهم تاکنون در ایران کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق حاضر در رودخانه واز در استان مازندران با هدف بررسی برداشت شن و ماسه بر تغییرات دانه‎بندی رسوبات معلق در بالادست و پایین‌دست محل برداشت شن و ماسه انجام گرفت. برای این منظور، نمونه‌برداری از بالادست و پایین‌دست محل برداشت طی یک دوره یک‌ساله به‌صورت ماهانه از بهمن 1390 تا دی ماه 1391 انجام پذیرفت. به‌منظور دانه‌بندی رسوبات معلق از دستگاه master sizer و برای استخراج مولفه‌های میانگین، جورشدگی، چولگی و کشیدگی از نرم‌افزار gradistat استفاده شد. تجزیه و تحلیل نتایج نشان داد که دامنه تغییرات 10d از 34/0 تا 12/1 میکرون، 50d از 24/3 تا 41/13 میکرون و همچنین 90d از 12/14 تا 74/90 میکرون و میانگین اندازه ذرات نیز در دامنه بین 19/3 تا 45/11 میکرون متغیر بوده است. همچنین دامنه تغییرات جورشدگی، چولگی و کشیدگی به‌ترتیب از 11/3 تا 38/6، 13/0- تا 32/0- و 88/0 تا 29/1 میکرون اندازه‌گیری شد. عدم استمرار فعالیت و فاصله محل‌های نمونه‌برداری از معادن مورد مطالعه را می‌توان به‌عنوان دلایل عمده عدم وجود اثر معنی‌دار معادن برداشت شن و ماسه بر ویژگی‌های دانه‌بندی رسوبات معلق در رودخانه‌ واز معرفی نمود.