ارزیابی سناریوهای توسعه سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار بر منابع آب زیرزمینی با استفاده از مدل‌سازی پویایی سیستم

توسعه سیستم‌های آبیاری تحت فشار از دیدگاه مدیریت بهینه منابع آب بسیار مهم می‌باشد. هدف از این پژوهش بررسی اثرات توسعه سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار بر پایداری کشاورزی دشت ورامین و اثر مشوق‌های دولتی بر توسعه این سیستم‌ها بود. بدین منظور با استفاده از روش پویایی سیستم که قابلیت مناسبی در مدل‌سازی محیط‌های پیچیده دارد، مدل مدیریت یکپارچه منابع آب دشت ورامین با لحاظ جنبه‌های اقتصادی و زیست‌محیطی تدوین شد. نتایج نشان داد که توسعه بدون برنامه سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار نه تنها باعث صرفه‌جویی در مصرف آب نمی‌شود، بلکه منجر به تخریب آبخوان‌های زیرزمینی کشور می‌شود. نتایج همچنین نشان داد که در صورت استفاده از منابع آب سطحی، توسعه سیستم‌های آبیاری بارانی اگر با افزایش سطح کشت همراه نباشد باعث افزایش درآمدهای ملی و کاهش افت آب‌های زیرزمینی خواهد شد. در غیر این صورت اگر کشاورزان اقدام به افزایش سطح کشت نمایند دولت با کمک مالی به کشاورزان به نابودی منابع آب زیرزمینی کشور کمک کرده است. در صورت توسعه سیستم‌های آبیاری تحت فشار در اراضی‌ که از آب زیرزمینی استفاده می‌کنند، در هر دو شرایط بدون افزایش سطح کشت و با افزایش سطح کشت (20 درصد افزایش سطح کشت) وضعیت کمی آب زیرزمینی بهبود خواهد یافت؛ هر چند بهبود در شرایط افزایش کشت جزیی می‌باشد. بنابراین ارایه تسهیلات توسعه سیستم‌های آبیاری بارانی تنها به شرط حفظ سطح کشت و کاهش مصرف آب به پایداری کشاورزی کشور کمک می‌کند. برای دستیابی به کشاورزی پایدار پیشنهاد می‌شود که دادن تسهیلات به کشاورزان اولویت بندی شود. به این صورت که دادن تسهیلات به بهره‌برداران آبهای زیرزمینی برای توسعه آبیاری تحت‌فشار در اولویت اول، توسعه سیستم‌های آبیاری خرد (تیپ و قطره‌ای) به علت اینکه دارای کمترین تبخیر از سطح خاک می‌باشند در اولویت دوم و سیستم‌های آبیاری سطحی مکانیزه و سیستم‌های آبیاری بارانی نوین مانند lesa که تبخیر و بادبردگی در آنها حذف شده در اولویت سوم قرار گیرد.