اثر دور آبیاری و محلول‌پاشی کود فسفر بر عملکرد و بهره‌وری مصرف آب در گیاه لوبیا

زمینه و هدف: کشاورزی بزرگترین مصرف کننده آب در سراسر جهان است که 70 درصد از کل منابع آب شیرین را استفاده می کند. لوبیا معمولی (phaseolus vulgaris l.) از حبوبات مهمی است که در بسیاری از کشورها دارای اهمیت اقتصادی فراوانی می باشد. لوبیا معمولی حدود نیمی از حبوبات مصرفی جهان را تشکیل می دهد و در رژیم غذایی انسان، نقش اساسی در تامین پروتئین دارد. منابع آب یک عامل کمیاب و محدود کننده برای گسترش کشت و تولیدات گیاهی در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک است. تحویل درست و کارآمد آب می تواند به افزایش عملکرد محصول و بهبود بهره وری مصرف آب و کود کمک کند. بهبود بهر ه وری آب بدون هیچ گونه کاهشی در محصول برای برآوردن امنیت غذایی در حال و آینده، از موضوعات بسیار مهم به حساب می آید که ممکن است به کاهش مصرف آب، کاهش تلفات آب آبیاری و افزایش سطح زیرکشت کمک کند. فسفر یکی از ضروری ترین مواد مغذی در رشد گیاه است و یک عنصر حیاتی از ترکیبات بیولوژیکی مانند اسیدهای نوکلئیک، نوکلئوتیدها، فسفولیپیدها و فسفو پروتئین ها است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات مدیریت دور آبیاری و سطوح مختلف کود فسفر بر عملکرد، بهره‌وری مصرف آب و تخمین عملکرد تولید در بوته‌های لوبیا استان گیلان انجام شد.روش پژوهش: این تحقیق در استان گیلان و در شهرستان آستانه اشرفیه با عرض جغرافیایی 37 درجه و 25 دقیقه، طول جغرافیایی 49 درجه و 94 دقیقه و میانگین ارتفاع 5- متر از سطح دریا به صورت آزمایشی کرت های خرد شده در طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال‌های زراعی 1401 و 1402 انجام شد. مدیریت آبیاری شامل بدون آبیاری و آبیاری با فواصل 6، 12 و 18 روز به عنوان فاکتور اصلی و محلول پاشی کود فسفر (p2o5 به میزان 50 درصد) شامل 0، 1، 2 و 3 لیتر در هزار لیتر آب به عنوان عامل ثانویه در فواصل 10 روز در نظر گرفته شد.یافته ها: اثر فواصل آبیاری و کود فسفر و اثر متقابل آن ها در سطح 1 درصد بر عملکرد زیست توده، غلاف و دانه معنی دار بود و بیشترین عملکرد زیست توده، غلاف و دانه در دور آبیاری 6 روز و تیمار کودی 1 لیتر در هزار لیتر آب به ترتیب با میانگین 11996، 6518 و 2809 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. بیشترین بهره وری مصرف آب مبتنی بر عملکرد دانه با میانگین 53/0 کیلوگرم بر متر مکعب در شرایط بدون آبیاری و تیمار کودی 1 لیتر بود. بیشترین درصد آب نسبی برگ با میانگین 4/85 درصد در شرایط آبیاری 6 روز و تیمار کودی 1 لیتر فسفر در هزار لیتر آب بود.نتیجه‌گیری: نتایج مطالعه نشان داد که استفاده از مقادیر مناسب فسفر و فواصل آبیاری که بر اساس نیاز محصول تعیین می‌شود، برای دستیابی به حداکثر عملکرد در لوبیا و به حداقل رساندن هزینه‌های قابل اجتناب و اثرات منفی کم‌آبی بسیار مهم است. ضرایب همبستگی ساده صفات زراعی نشان داد که عملکرد زیست توده صفات، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و وزن 100 دانه با عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی‌داری داشتند. نتایج رگرسیون گام به گام بین عملکرد دانه و سایر صفات زراعی در لوبیا نشان داد که عملکرد غلاف، تعداد غلاف در بوته، شاخص برداشت، عملکرد زیست توده و عمق ریشه تاثیرگذارترین صفات بودند که در سال‌های 1401 و 1402 به ترتیب 7/98 و 6/98 درصد از تغییرات داده ها را تبیین کردند. به طور کلی کشت لوبیا معمولی با فاصله آبیاری 6 روز و مصرف 1 لیتر کود فسفر در هزار لیتر آب برای منطقه مورد مطالعه توصیه می شود.