ارزیابی کارایی شاخص‌های مبتنی بر سنجش از دور(vci، tci، vhi) به منظور پایش سطح خشکسالی در جنوب استان کرمان

زمینه و هدف: خشکسالی یکی از پدیده‌های طبیعی است که در اثر کاهش بارش به وجود آمده و باعث کاهش پوشش گیاهی و افزایش گرد و غبار می‌شود. روش رایج پایش خشکسالی مبتنی بر داده‌های مشاهداتی از ایستگاه‌های هواشناسی است و یک شاخص خشکسالی را محاسبه می‌کند. اطلاع از میزان و شدت خشکسالی در یک منطقه و برنامه‌ریزی جهت کاهش اثرات آن یکی از مهمترین اصول مدیریت در برنامه‌ریزی منطقه‌ای، مبارزه با خشکسالی است. پایش و مدیریت خشکسالی در یک منطقه با استفاده از داده‌های سنجش از دور و تصاویر ماهواره‌ای به عنوان یک ابزار مناسب در پایش زمانی و مکانی خشکسالی کشاورزی همواره مورد توجه مدیران منطقه‌ای بوده است.روش پژوهش: در این پژوهش بررسی کارآیی داده‌های سنجش از دور و تصاویر ماهواره‌ای در پهنه‌بندی خشکسالی کشاورزی در سال‌های2001 تا 2022 در حوزه آبخیز جنوب استان کرمان مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای این منظور سه شاخص وضعیت پوشش گیاهی(vci)، شاخص وضعیت دمایی(tci) و شاخص سلامت پوشش گیاهی (vhi)از روی تصاویر ماهواره‌ای مودیس و terraclimate برای ماه ‌های دوره رشد از سنجش از دور بر اساس وضعیت پوشش گیاهی از اول مارس تا آخر آگوست (2022-2001 ) استخراج و نتایج حاصل از این شاخص‌ها با مقادیر شاخص بارش استاندارد(spi) ، در سری‌های زمانی یک،سه،شش، نه، دوازده، بیست و چهار و چهل و هشت ماهه مقایسه گردید. در این تحقیق از روش همبستگی بین ایستگاه‌ها برای بازسازی آمار ایستگاه‌های ناقص استفاده گردید وایستگاه‌هایی که بیشترین همبستگی را با ایستگاه ناقص داشت برای بازسازی مورد استفاده قرار گرفت. سپس بعد از مرتب نمودن داده‌ها ، اطلاعات بازسازی شده بعنوان ورودی به نرم‌افزار spigenerator وارد و مقایر spi سری‌های زمانی 1، 3، 6، 9، 12، 24 و 48 ماه برای ایستگاه‌های منتخب حاصل گردید.یافته ها: در این مقاله نتایج حاصل ازمحاسبه شاخص spi در سری‌های زمانی مختلف بر اساس متوسط داده‌های ایستگاه‌های موجود وداده‌های سنجش ازدور مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرارگرفت. بدین منظور مقادیرحاصل ازتمامی شاخص‌های مبتنی برتصاویر ماهواره‌ای شامل (vci ، vhi، tci)استخراج واقدام به مقایسه وبررسی ضریب همبستگی آنها باشاخص زمینیspi در سری‌های زمانی‌های زمانی 1، 3، 6، 9، 12، 24 و 48 گردید به عبارت دیگر پاسخ شرایط پوشش گیاهی منطقه به بارندگی با زمان‌های تاخیر یک، سه، شش، نه، دوازده، بیست و چهار و چهل و هشت ماهه مورد بررسی قرارگرفت. نتایج این تحقیق نشان داده که شاخص vci همبستگی معنی داری در سطح یک درصد با شاخص spi درهمه سری‌های زمانی مختلف بجز یک ماهه دارد. شاخص tci همبستگی معنی دار با هیچ یک از سری‌های زمانی بجز یک ماهه ندارد. شاخص vhi بجز با یک ماهه و سه ماهه و بیست و چهار ماهه همبستگی معنی دار در سطح یک درصد با سایر سری های زمانی دارد. همچنین شاخص‌های خشکسالی tci و vhi و vci با بارش و رطوبت خاک همبستگی مثبت معنی‌داری در سطح یک درصد دارد.نتایج: نتایج کلی از تجزیه‌ و تحلیل داده‌های موجود نشان داد که از بین شاخص های مورد مطالعه، شاخص vci در طی فصل رشد بیشترین همبستگی با مقادیر spi در سری‌های زمانی مختلف را داراست و همبستگی آن در سطح 01/0 معنی دار است، لذا به عنوان شاخص ماهواره ای مطلوب جهت پایش خشکسالی کشاورزی در جنوب استان کرمان انتخاب می گردد. نتایج این مقاله مبنایی برای درک کامل و بهتر و همچنین ارزیابی شرایط خشکسالی در جنوب استان کرمان را فراهم می‌کند و می‌تواند به بهتر مدیریت کردن و تامین منابع آب شرب وکشاورزی و در نتیجه تولیدات کشاورزی بیشتر و بهینه‌تر و حفاظت درست از محیط زیست را به سمت کامل‌تر و بهتری هدایت کند.