پهنه‌بندی سیلاب 25 ساله جهت بهره برداری در تعیین حدود بستر و حریم رودخانه (مطالعه موردی رودخانه تیل)

زمینه و هدف: از جمله اقدامات مدیریتی که میتواند نقش مهمی در کاهش خسارتهای سیلاب داشته باشد تهیه نقشه پهنه بندی سیل میباشد. تهیه، تدوین و وجود یک طرح جامع و کامل در زمینه کنترل سیلابها و تعیین حریم و بستر رودخانه ها امری واجب و ضروری میباشد که باعث مدیریت سیلاب و ارزیابی خسارت میشود. در این پژوهش با استفاده از مدل هیدرولیکی hec-ras و نرم افزار arc-gis به همراه افزونه ارتباط دهنده hec-georas، برای تعیین حدود بستر و حریم، تهیه نقشه پهنه بندی سیلاب و بدست آوردن حریم کمی رودخانه با استفاده از استاندارد dlsrs برای رودخانه تیل چای و 2 شاخه از مسیل های فرعی ورودی به این رودخانه استفاده شده است.روش پژوهش: ابتدا با استفاده از نقشه توپوگرافی محدوده رودخانه تیل از نرم افزار arc-gis و با استفاده از الحاقیه hec-georas فایل ورودی نرم افزار hec-ras تهیه گردید و پس از وارد کردن داده های هندسی و داده های جریان پردازش و محاسبات مربوطه در محیط این نرم افزار جهت پهنه بندی سیلاب صورت پذیرفت.برای تعیین حدود بستر و حریم این آبراهه ها از سیلاب با دوره بازگشت 25 سال استفاده گردید. در نهایت با استفاده مجدد از الحاقیه hec-georas و arc-gis نقشه های پهنه بندی سیلاب استخراج گردید. مضافا، با استفاده از استاندارد dslrs، حریم کمی رودخانه تیل و مسیل های فرعی 1 و 2 در محدوده مورد مطالعه، با توجه به بازدیدهای میدانی صورت پذیرفته و با اعمال دید مهندسی مناسب تعیین گردید و اعداد مربوط به هر شاخص و نهایتاٌ مقدار حریم کمی محاسبه گردید.یافته ها: طبق نقشه های بدست آمده و تصاویر ماهواره ای و با توجه به بررسی ها و بازدید های انجام شده، عرض بستر هیدرولیکی محاسبه شده به دلیل عدم قطعیت های فراوان با عرض بستر تعریف شده در قانون متفاوت است. در نتیجه لازم است در این مرحله از مطالعات، بررسی های کارشناسی تفضیلی از طریق بازدید های قدم به قدم هر دو ساحل رودخانه ها و مسیل ها در طول محدوده مطالعاتی صورت پذیرد و در نهایت عرض بستر قانونی تشخیص و در نقشه ها علامت گذاری شود.نتایج: نتایج نشان می دهد که تلفیق مدل hec_ras و سیستم جغرافیایی gis ابزاری کار آمد و مفید در تعیین سیلاب در رودخانه می باشد. طبق بررسی ها، مقایسه نقشه ها و کاربری های موجود اطراف رودخانه تیل و 2 مسیل فرعی نهایتاً مشخص گردید که در صورت وقوع سیلاب با دوره بازگشت 25 ساله، آسیب چندانی به نواحی اطراف رودخانه وارد نمی کند. طبق روش ارائه شده در استاندارد dslrs، حریم کمی رودخانه تیل و مسیل های فرعی 1 و 2 در محدوده مورد مطالعه، با توجه به بازدیدهای میدانی صورت پذیرفت و نهایتاٌ مقدار حریم کمی محاسبه گردید که در این محاسبات، مقدار حریم کمی رودخانه تیل در محدوده طرح مطالعاتی مقدار 8 متر و همچنین حریم کمی مسیل 1 و 2 به ترتیب 4 و 5 متر محاسبه شد.

zoning of the 25-year flood for use in determining the boundaries of the river’s bed and boundaries (til river as case study)

background and aim: one of the management measures that can play an important role in reducing flood damage is preparing a flood zoning map. the preparation, compilation, and having a comprehensive and complete plan in the field of flood controlling and determining the boundaries and bed of rivers is an obligatory and necessary matter that lead to flood management and damage assessment. in this research, for til river and 2 branches of the tributaries entering this river, in order to determine the bed and the boundary, produce flood zoning map and obtain the quantitative boundary of the river by using the dlsrs standard, the hec-ras hydraulic model and arc-gis software with the hec-georas connector plugin has been used.method: first, the hec-ras input file was prepared by using the topographical map of the til river area from arc-gis software and by using the hec-georas extension, and after entering the geometric data and data of the processing flow and related calculations in the environment of this software for zoning. the flood took place.to determine the boundaries of the river beds and these waterways, floods with a return period of 25 years are used.eventually, with the application of hec-georas extension and arc-gis, flood zoning maps are extracted. moreover, by using the dslrs standard, the quantitative boundry of the til river and tributaries 1 and 2 in the studied area are determined according to the field visits and appropriate engineering advice, and the numbers related to each index and finally the amount of quantitative boundry are calculated.results: in accord with the extrcated maps and satellite images and according to the investigations and visits, the width of the hydraulic bed calculated is different from the bed width defined in the law due to many uncertainties. therefore, at this stage of the studies, expert surveys should be conducted through step-by-step visits to both banks of rivers and waterways along the study area, and eventually, legal bed width should be recognized and marked on the maps.conclusion: the results show that integration of hec_ras model and gis geographic system is an efficient and useful tool in determining river floods. according to the investigations, the comparison of existing maps and land uses around the til river and 2 sub-channels demonstrate that in the event of a flood with a return period of 25 years, it does not cause sever damage to the areas around the river. in accordance with dslrs standard, qualitative boundary of til river and sub-channels 1 and 2 in the study area are carried out with field visits and ultimately, the amount of boundry is calculated,as a result, the amount of the quantitative sanctuary of the tail river in the scope of the study plan was calculated to be 8 meters and also the quantitative sanctuary of mesil 1 and 2 was calculated to be 4 and 5 meters, respectively.