تحلیل روند بارش در حوضه آبریز زهره-جراحی در محدوده استان کهگیلویه و بویراحمد

زمینه و هدف: مدیریت منابع آب از دیر باز در ایران مورد توجه ساکنین این منطقه بوده است. آگاهی حدود زمانی و میزان بارش نزولات جوی کمک می کند تا برنامه ریزی بهتری برای مدیریت منابع آب انجام گردد و این امر با توجه به داده های آماری موجود قابل بررسی می باشد. نیاز به دانش در خصوص روند بارش در محدوده های مطالعاتی، مدیریت و برنامه ریزی منابع آب را تسهیل و قانونمند نموده و کمک می نماید تا تامین آب با ضریب اطمینان بیشتری حاصل گردد. هدف از این پژوهش برآورد و تحلیل روند بارش در استان کهگیلویه و بویراحمد در محدوده حوضه آبریز زهره-جراحی می باشد.روش پژوهش: این پژوهش بر روی حوضه آبریز زهره جراحی در محدوده استان کهگیلویه و بویراحمد و بر اساس داده های سال های 1345 تا 1397 انجام شده است. در این راستا ابتدا ایستگاه های هواشناسی مرتبط با محدوده موردمطالعه جانمایی شد و آمار آن ها از داده های دریافتی استخراج گردید. همگنی داده های ایستگاه ها بر اساس روش کلموگروف اسمیرنوف محاسبه و فاقد داده همگن یا با داده های محدود حذف شده و 30 ایستگاه جهت بازسازی داده ها انتخاب گردید. باز سازی داده های مفقود با دو روش معکوس فاصله وزنی با توان دو و کریجینگ خطی معمولی انجام شد و پس از ارزیابی روش ها توسط سه معیار خطای جذر میانگین مربعات، میانگین خطای مطلق و ضریب تعیین، روش مطلوب جهت بازسازی داده های مفقود در این محدوده انتخاب گردید . پس از بازسازی داده ها یک رستر چند بعدی، حاوی اطلاعات بارشی مربوط به سال های دوره آماری ایجاد و سری زمانی داده های مربوطه به صورت آرایه ای و در واحد سطح ساخته شد. در این پژوهش باتوجه به وسعت محدوده موردمطالعه 8915 نقطه از محدوده تحلیل سری زمانی شده و روند تغییرات بر اساس روش من-کندال و شیب سن در مقیاس سالانه و ماهانه در این نقاط بررسی و نقشه های رستری آن تولید گردید.یافته ها: بر اساس روش های ارزیابی مدل ها، از میان روش های انجام شده برای بازسازی داده های مفقود، روش معکوس فاصله وزنی با ضریب تعیین 95/0 به عنوان روش بهینه انتخاب گردید . نتایج محاسبات در مقیاس سالانه نشان داد میانگین شیب سن در محدوده مطالعاتی دارای روند معناداری نبوده و برابر با 0011/0 می باشد. میانگین شیب سن در محدوده مطالعاتی در مقیاس ماهانه در فروردین ماه برابر 28/0 و دارای روند صعودی است، شیب سن در اردیبهشت ماه برابر 03/0- و بیانگر روند نزولی بوده و در خرداد و تیر روندی مشاهده نشده و نتایج محاسبات شیب سن را در این ماه ها برابر صفر نشان می دهد. در مرداد ماه روند صعودی بوده و مقدار آن معادل 11/0 می باشد. در شهریور ماه روند صعودی و برابر 06/0 است. در مهر ماه روندی مشاهده نشده و برابر با 0 می باشد. در آبان و آذر ماه روند صعودی و میانگین شیب سن در محدوده به ترتیب برابر با 19/0 و 62/0 می باشد در دی، بهمن و اسفند ماه نیز روند نزولی و به ترتیب برابر با 48/0-، 55/0- و 14/0- می باشد.نتایج: نتایج پژوهش در مقیاس سالانه روند معناداری نشان نمی دهد ولی در مقیاس ماهانه در ماه های آذر، فروردین، آبان، مرداد و شهریور به ترتیب بالاترین روند صعودی مشاهده شده، در حالی که در ماه های بهمن ، دی ، اسفند و اردیبهشت به ترتیب بالاترین روند نزولی را داشته و ماه های خرداد، تیر و مهر نیز فاقد روند می باشند. حداکثر میانگین شیب سن محدوده مربوط به آذرماه و معادل 62/0 و حداقل آن در بهمن ماه و معادل 55/0- محاسبه گردیده است. مدیریت منابع آب بالاخص در بخش کشاورزی به عنوان عمده مصرف-کننده دارای ابعاد اقتصادی و اجتماعی کلان و امری اجتناب ناپذیر است و با توجه به تاثیر بسیار زمان تامین آب جهت بهینه سازی و افزایش بهره وری این پژوهش می تواند جهت بازنگری در الگوی و زمان کشت در این منطقه مورد استفاده قرار گیرد. تغذیه آبخوان ها، فرآیند ذخیره سازی و فرآیند مصرف بایستی با تغییرات جدید سازگار شوند.

precipitation trend analysis in zohre-jirahi basin in kohgiluyeh and boyer-ahmad province

background and aim: water resources management has long been the focus of residents in iran. knowing of the time and the amount of rainfall contributes to better planning for water resources management, and this can be examined according to the available statistical data. the need for knowledge about precipitation trends in the study areas facilitates and legalizes water resources management and planning and helps to supply water with a higher reliability factor. the purpose of this research is to estimate and analyze the precipitation trends in kohgiluyeh and boyer-ahmad province within the zohre-jirahi basin.method: this research is carried out in the zohre-jirahi basin in kohgiluyeh and boyer-ahmad province based on the data from 1966 to 2018. in this regard, first, meteorological stations related to the studied area were located and their statistics were extracted from the received data. the stations rsquo; data homogeneity is calculated based on the kolmogorov-smirnov method, and those without homogeneous data or with limited data are removed and, 30 stations are selected for data rebuilding. rebuilding of missing data is done with inverse distance weighted methods with the power of two and ordinary linear kriging and after evaluating the methods by three criteria of root mean square error, mean absolute error, and coefficient of determination, the optimal method is selected to rebuild the missing data in this study area. after rebuilding the data, a multi-dimensional raster containing rainfall information related to the years of the statistical period is produced and the time series of the relevant data is created in an array and per surface unit. in this research, according to the surface of the study area, time series of 8915 points are analyzed, and the trend of changes based on the mann-kendall method and sen's slope on an annual and monthly scale are assessed in these points and, raster maps are produced.results: among the methods used for rebuilding missing data, based on the evaluation of the models, the optimal method for rebuilding missing data in the study area was the inverse distance weighted method with a coefficient of determination of 0.95.the results of calculations on an annual scale show that the average sen's slope in the study area does not have a significant trend and is equal to 0.0011. the average sen's slope in the study area on a monthly scale is 0.28 in april and has an upward trend, in may sen's slope is equal to -0.03 and indicates a downward trend and in june and july, an unobserved trend, and the results of sen's slope calculations are zero. in august, there is an upward trend, and it rsquo;s value is equal to 0.11. in september, there is an upward trend, and it is equal to 0.06. in october, there is no observed trend, and it is equivalent to zero. in november and december, the trend is upward, and the average sen's slope in the study area is equal to 0.19 and 0.62, respectively, and in january, february and march, the downward trend is equal to -0.48, -0.55, and -0.14.conclusion: the results do not demonstrate a significant trend on an annual scale, however on a monthly scale, in december, april, november, august, and september, respectively, the highest upward trend is observed, while in february, december, march, and may, respectively, have the highest downward trend, and june, july, and october lack trends. the maximum average sen's slope is calculated for december and equal to 0.62, and its minimum is in february and equal to -0.55. the management of water resources, especially in the agricultural sector as the main consumer, has large economic and social dimensions and is inevitable, and due to the great impact of water supply time to optimize and increase productivity, this research can be used to review the pattern and time of cultivation in this area. groundwater artificial recharge, storage process, and consumption process should adapt to the new changes.