بررسی تناقض تبخیر از تشت و متغیرهای اقلیمی موثر بر آن در نیمه‌غربی و مرکز ایران

تبخیر به عنوان یک مولفه مهم و یک عامل کنترل‌کننده کلیدی در فرایندهای هیدرولوژیکی عمل می‌کند. در شرایط گرمایش جهانی، انتظار می‌رود تقاضای تبخیر از تشت افزایش یابد، اما کاهش در مقادیر تبخیر این فرضیه را که تغییر اقلیم سبب افزایش تبخیر می‌شود، را به چالش کشیده است. هدف این تحقیق بررسی وجود یا عدم‌وجود پدیده تناقض تبخیر و همچنین تعیین روند تغییرات تبخیر و سایر متغیر‌های اقلیمی اثرگذار بر آن می‌باشد. برای دستیابی به هدف مذکور داده های تبخیر از تشت در مقیاس زمانی سالانه در 50 ایستگاه سینوپتیک پهنه غربی و مرکز ایران با استفاده از روش‌های ناپارامتری من‌کندال و تخمینگر شیب سن مورد ارزیابی و تحلیل روند قرار گرفتند. نتایج تحلیل روند با آزمون من‌کندال نشان داد که تبخیر از تشت در 10% و 28% از ایستگاهها در سطح معنی‌داری 5% دارای روند بترتیب کاهشی و افزایشی بود. همچنین نتایج روندیابی میانگین دما به عنوان منبع انرزی لازم جهت انجام تبخیر نشان داد که 94% ایستگاه‌ها در سطح معنی‌داری 5% دارای روند افزایشی هستند. نتایج نشان داد که علیرغم افزایش دما در اکثر ایستگاه‌ها، پدیده تناقض تبخیر در 38% ایستگاه‌ها اتفاق افتاده که تناقض تبخیر در 10% ایستگاه‌ها در سطح معنی‌داری 5% بوده است. بطور کلی نتایج نشان داد که در ایستگاه‌های دارای تناقض تبخیر معنی‌داری در سطح 5% ( دارای شیب تبخیر تشت منفی) ، افزایش بیشتر دمای کمینه نسبت به بیشینه، کاهش سرعت باد و ساعت آفتابی عوامل اصلی کنترل‌کننده میزان تبخیر تشت هستند.

Investigation of Pan evaporation paradox and climatic parameters affecting it in half-west and center of Iran

Evaporation acts as an important component and a key control factor in land hydrological processes. In the context of global warming, pan evaporation demand is expected to increase, but the decrease in measured pan evaporation has challenged the hypothesis that climate change would increase evaporation. The main purposes of this study were (1) to investigate the existence of evaporation paradox, (2) to detect the temporal trends of pan evaporation and related climatic variables on annual time scale. In this study the data of 50 synoptic weather stations in halfwest and center of Iran were used. Nonparametric tests MannKendall and Sen’s slope estimator were used to discover trend through time series. Results showed that pan evaporation in 10% and 28% of stations had significant (p<0.05) decreasing and increasing trend, respectively. But, trend analysis of mean temperature as source of energy required for evaporation, indicated that in 94% of the stations had increasing trend. Despite the increase in temperature in the all stations, evaporation paradox has occurred in 36% of stations and only in 10% of stations evaporation paradox was significant at 5% level (p<0.05). Data analysis in stations that had evaporation paradox ( with negative pan evaporation trend) indicated that decrease in wind speed and sunshine duration and more increasing in the minimum temperature compared to the maximum temperature, were the main climatic parameters that controlling the rate of pan evaporation. Decreasing in pan evaporation in arid and semiarid areas of Iran is important in climatic studies.