تعیین تابع تولید گیاه ریحان در شرایط تنش‌های هم‌زمان آبی و شوری

کمبود منابع آب و خاک و شوری آن‌ها، از نکات قابل‌‌توجه و مهم در بخش کشاورزی است. بررسی اثرات متقابل شوری و کم‌آبیاری بر عملکرد گیاهان، اهمیتی فراوان را به‌ویژه جهت اصلاح مدیریت خاک و مصرف آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک دارا می‌باشد. هدف از این پژوهش، مطالعه و ارزیابی توابع تولید گیاه ریحان (basilicum l.)رقم توده‌ی مازندران در شرایط تنش هم‌زمان آبی و شوری بود. بدین منظور، آزمایشی در یک مزرعه‌ی تحقیقاتی یک هکتاری در سایت پژوهشی دوشان‌تپه‌ی تهران انجام شد. در این پژوهش برای تعیین میزان تبخیر تعرق گیاه ریحان از میکرولایسیمتر وزنی زهکش‌دار پیشنهادی استفاده گردید. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کاملاً تصادفی با چهار تیمار آبیاری شامل آبیاری کامل (fi)، کم‎آبیاری درحد 40 (di40%)، 60 (di60%) و 80 (di80%) درصدِ نیاز آبی گیاه و سه تیمار فرعی شوری آب آبیاری با هدایت الکتریکی 1.175 (s1)، 3 (s2) و 5 دسی‎زیمنس بر متر (s3) در دو سال متوالی 1395 و 1396 به‌ اجرا درآمد. نتایج نشان داد که آستانه‌ی کاهش عملکرد گیاه ریحان نسبت به شوری آب آبیاری 1.3 دسی‌زیمنس بر متر و شیب خط کاهش عملکرد 10 درصد می‌باشد. همچنین بیش ترین مقدار برگ تازه ی دارویی با مقدار 3080 و 3076 کیلوگرم در هکتار، بیش ترین عملکرد شاخص سطح برگ با مقدار 85840 و 85537 کیلوگرم درهکتار، بیش ترین عملکرد ماده تر با مقدار 5998 و 5966 کیلوگرم در هکتار و بیش ترین عملکرد ماده خشک با مقدار 3782 و 3698 کیلوگرم در هکتار به ترتیب در سال های 1395 و 1396 در تیمار آبیاری کامل به دست آمد. نتایج نشان داد با کاهش میزان آب آبیاری و افزایش شوری آن، عملکرد محصول کاهش می یابد. در تیمار %60 نیاز آبی، با چشم پوشی از حدود 43 % کاهش عملکرد، می توان به بهره وری مصرف آب 81 درصد رسید. کاهش شش درصدی عملکرد محصول در واحد آب مصرفی، منجر به 40 % صرفه جویی در مصرف آب می شود. در صورت توجیه اقتصادی، کمبود آب و ازدیاد زمین، این میزان کاهش عملکرد قابل چشم پوشی خواهد بود.با این حال بالاترین میزان عملکرد مربوط به تیمار s1w1f1 به میزان 5832/09 کیلوگرم برگ خشک در هکتار می باشد. تابع تولید بهینه در شرایط اعمال هم زمان تنش آبی و شوری، برای گیاه ریحان در منطقه ی سرد و خشک تهران به دست آمد. این تابع با ضریب تبیین بالای 0/9 نشان دهنده ی هم بستگی بالای داده ها می باشد.