بررسی شاخص‌های فرسایش سطحی خاک و ارتباط آن‌ها با خصوصیات دامنه در مراتع منطقه نیمه‌خشک

فرسایش سطحی یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب خاک و کاهش تدریجی باروری خاک می‌باشد. مطالعات اندکی در مورد شاخص‌های فرسایش سطحی در دامنه‌های مرتعی منطقه نیمه‌خشک انجام گرفته است. این مطالعه به‌منظور بررسی شاخص‌های فرسایش سطحی و رابطه آن‌ها با خصوصیات دامنه در منطقه‌ای نیمه‌خشک انجام شد. برای این منظور پنج دامنه جنوبی تحت فرسایش سطحی با شیب‌های متفاوت (9، 13، 17، 31 و 33 درصد) در زنجان مورد بررسی قرار گرفت. نمونه‌های خاک از دو عمق (صفر تا 5 و 5 تا 15 سانتی‌متر) در چهار موقعیت با فاصله دو متر در طول شیب در دو تکرار تهیه و در کل 80 نمونه خاک برای آزمایش‌های توزیع اندازه ذرات برداشت شدند. شاخص‌های فرسایش سطحی بر اساس نسبت قطر ذرات خاک در فراوانی معین در خاک سطحی به خاک زیرسطحی بیان شد و بر این اساس نسبت قطر ذرات خاک در فراوانی40 (d401/d402)، 50 (d501/d502)، 60 (d601/d602) و 70 درصد (d701/d702) به‌دست آمد. هم‌چنین نسبت میانگین وزنی قطر ذره (mwdp1/mwdp2)، میانگین هندسی (dg1/dg2) و انحراف معیار هندسی (δg1/δg2) در خاک سطحی به خاک زیرسطحی تعیین شد. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش تفاوت‌های معنی‌دار بین دامنه‌ها از نظر شاخص‌های فرسایش سطحی وجود داشت اما بین موقعیت‌ها روی دامنه، تفاوت چشم‌گیری مشاهده نگردید. در دامنه‌های با شیب بالا، فراوانی ذرات ریزدانه (سیلت و رس) و مواد آلی در خاک سطحی به شدت کم بود. تجزیه و تحلیل نتایج رگرسیون خطی نشان داد که نسبت میانگین وزنی قطر ذرات (mwdp1/mwdp2) رابطه‌ای قوی با شیب دامنه (p<0.001 و0/51=r^2) دارد. این پژوهش نشان داد که نسبت میانگین وزنی قطر ذرات (mwdp1/mwdp2) شاخصی مناسب برای ارزیابی فرسایش سطحی در دامنه‌های منطقه نیمه‌خشک مورد بررسی است.