تحلیل فضایی تاثیر آلودگی هوا بر زیست‌پذیری شهری (مطالعه‌ موردی: شهر اراک)

هدف از تحقیق حاضر تحلیل و ارزیابی یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر زیست‌پذیری شهرها (آلودگی هوا) در کلان‌شهر اراک بود. داده‏ها و اطلاعات مورد نیاز با مطالعه‌ اسناد، مراجعه به سازمان‌ها، و به صورت پیمایشی جمع‌آوری شد. جامعه‌ آماری تحقیق شهر اراک و نمونه‌ آماری 384 نفر از شهروندان محلات شهر اراک بودند. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‏ها از ابزار gis و مدل رگرسیون وزنی جغرافیا (gwr) استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد شاخص‌های زیست‌پذیری در شهر اراک از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نیستند و از طرف دیگر به دلیل وجود کارخانه‌ها و شرکت‌های بزرگ (پتروشیمی، هپکو، ایرالکو)، ترافیک سنگین، و بافت قدیمی شهر در برخی محلات وضعیت شاخص‏های آلودگی هوا در شرایط نامطلوبی قرار دارد؛ طوری ‌که نتایج تحلیل فضایی مدل gwr نشان داد: که با توجه به آماره‌r2، وضعیت زیست‌پذیری شهر اراک در ابعاد اقتصادی، کالبدی، و زیست‌محیطی به میزان بالای 50 درصد از شاخص‌های آلودگی هوا، مانند pm2.5, pm10, so2, co2 متاثراست و البته محلات بخش‌های شرقی، جنوب، و جنوب غربی شهر اراک بیشتر تحت تاثیر این مسئله قرار گرفته‌اند. تنها شاخص اجتماعی با r2=48 دارای تاثیرپذیری کمتری (48%) نسبت به سایر شاخص‏ها بوده است. همچنین نتایج تحلیل فضایی نشان می‏دهد با فاصله‌گیری محلات شهری از منابع آلاینده وضعیت زیست‌پذیری شهری به حالت مطلوب نزدیک می‏شود.

spatial analysis of the effect of air pollution on urban livability (case study: arak city)

the research seeks to analyze and evaluate one of the most important factors affecting the livability of cities (air pollution) in arak metropolis. the required data and information have been collected by studying documents, referring to organizations, and in the form of a survey (questionnaire). the statistical population of the research of arak city and the statistical sample are 384 citizens of the neighborhoods of arak city. gis tool and geographically weighted regression (gwr) are used to analyze the data. the results show that the indicators of livability in arak are not favorable. on the other hand, the condition of indicators of air pollution are unfavorable conditions due to the presence of large factories and companies (petrochemical, hepco, iralco, etc.), heavy traffic, and the old fabric of the city in some areas. as the results of the spatial analysis of the gwr model show according to the r2 statistic above 50%, the livability of arak city in economic, physical, and environmental dimensions is affected by the state of air pollution indicators such as (pm2.5, pm10, so2, co2). the eastern, southern, and southwestern neighborhoods of arak are more affected by this issue. only the social index with r2=48 and almost average has a lower effectiveness (50%) than other indicators. also, the results of spatial analysis show the state of urban livability approaches the desired state by distancing urban neighborhoods from polluting sources.