ارزیابی و پهنه‌بندی خدمات اکوسیستمی در جنگل‌های مانگروی حوزه‌ خمیر و قشم

با توجه به این‌که عرضه و تقاضای خدمات اکوسیستمی ممکن است از نظر جغرافیایی مختلف ‏باشد مدیریت این ناهمگنی مکانی مستلزم ارزیابی و پهنه‌بندی خدمات اکوسیستم در ‏قالب نقشه‌های مکانی است. در سال‌های اخیر افزایش رشد جمعیت و توسعه‌ تقاضاهای انسانی با هدف رفاه ‏اقتصادی و اجتماعی باعث افزایش قابل ملاحظه‌ای در برداشت منابع و خدمات ارزشمند از این ‏رویشگاه‌های طبیعی و در نتیجه تخریب و نابودی آن‌ها شده است.‏ بر این اساس در مطالعه‌ حاضر به ارزیابی و پهنه‌بندی توزیع مکانی خدمات اکوسیستمی در جنگل‌های مانگروی حوزه‌ خمیر و قشم پرداخته شد. به منظور بررسی خدمات اکوسیستمی در این مطالعه از روش ارزیابی چندمعیاره‌ شامل ‏شناسایی معیارها، تهیه‌ لایه‌های ‏مکانی، استانداردسازی و ‏وزن‌دهی ‏لایه‌های مکانی، ترکیب لایه‌ها، پهنه‌بندی خدمات اکوسیستمی، امتیازدهی و ‏الویت‌بندی پهنه‌ها استفاده شد. خدمات ‏اکوسیستمی در این مطالعه بر اساس طبقه‌بندی اکوسیستم هزاره و مطابق با خدمات عرضه‌شده در منطقه مورد ارزیابی قرار گرفت که شامل دو خدمت عمده‌ فراهمی و فرهنگی است. از خدمات فراهمی موجود می‌توان به سرشاخه‌زنی، برداشت عسل، ‏و صید سنتی ‏‏(مشتا) ‏اشاره کرد و خدمات ‏فرهنگی نیز شامل منابع غیر مادی است که مردم از اکوسیستم پیرامون خود به دست می‌آورند؛ ‏از جمله ‏الهام‌بخشی، حس مکان، زیبایی‌شناسی، آموزشی، ارزش میراث، ارزش‌های معنوی و مذهبی، و تفرج و ‏طبیعت‌گردی در منطقه.‏ پس از شناسایی معیارها و ارزیابی خدمات اکوسیستمی به تهیه‌ لایه‌های مکانی و نقشه‌سازی‏ خدمات عرضه‌شده در منطقه اقدام شد. سپس، به ‏ترکیب لایه‌ها و پهنه‌بندی خدمات به روش خطی‌ وزنی پرداخته شد. و در نهایت، با استفاده از طیف لیکرت، هر یک از خدمات امتیازدهی و اولویت‌بندی شدند. مطابق نتایج در این منطقه، با توجه به ارزش تفرجی ‏بالا، خدمات فرهنگی دارای ‏بیشترین امتیاز بین ‏خدمات موجود هستند. از این رو، بین ‏معیارهای بررسی‌شده، تفرج و طبیعت‌گردی به دلیل برخورداری ‏از مناظر بکر، ارزش‌های ‏زیباشناختی، آموزشی، تفرجی، و غیره دارای تقاضای بیشتری برای گذران اوقات ‏‏فراغت و ‏گردشگری است. ‏همچنین، در بین خدمات اکوسیستمی فراهمی، صید سنتی (مشتا) در اکثر ‏پهنه‌های این منطقه در ‏داخل شاخابه‌ها و خورهای اصلی ‏پراکنده شده است و بیشترین عرضه را در منطقه ‏به خود اختصاص ‏داده است. این خدمت اکوسیستمی بین ساکنان منطقه از اهمیت بالایی برخوردار است ‏که از دلایل آن ‏می‌توان به شغل معیشتی و وابستگی اقتصادی مردم محلی به این خدمت اشاره کرد. در ‏نهایت، اولویت‌بندی توزیع خدمات اکوسیستمی در پهنه‌‌‌های مورد مطالعه نشان داد بیشترین ‏خدمات ‏عرضه‌شده و با بالاترین اولویت در منطقه مربوط به خدمات فرهنگی است. همچنین ‏در این خدمت ‏بیشترین اولویت به معیار تفرج و طبیعت‌گردی در طبقه‌ زیاد اختصاص یافته است و ‏سایر خدمات به ترتیب ‏شامل زیبایی‌شناسی، حس مکان، ارزش میراث، ارزش‌های معنوی و مذهبی، ‏آموزشی، و الهامات در اولویت‌های ‏بعدی قرار گرفته‌اند. بر این اساس مکان‌هایی که از ‏تراکم بالای رویشگاه‌های مانگرو برخوردارند دارای ‏عرضه‌ بالایی از خدمات فرهنگی نیز هستند.‏ ‏بنابراین، بررسی پراکنش مکانی خدمات اکوسیستمی از ‏طریق ارزیابی و پهنه‌بندی این منابع ارزشمند ‏می‌تواند به برنامه‌ریزی صحیح و حفاظت از اکوسیستم‌های ‏طبیعی جهت تامین نیازهای ‏معیشتی انسان کمک کند.‏

evaluating and zoning of ecosystem services in mangrove forests of khamir and qeshm

considering the fact that the supply and demand of ecosystem services may be geographically different, therefore, the management of this spatial heterogeneity requires the evaluation and zoning of ecosystem services in the form of spatial maps. accordingly, in the present study, the spatial distribution of ecosystem services in the mangrove forests of khamir and qeshm was evaluated and zoned. according to the results in this area, cultural services have the most points among the available services due to the high entertainment value. therefore, among the examined criteria, leisure and nature tourism have more demand for spending leisure time and tourism due to its pristine landscapes, aesthetic values, education, recreation, etc. likewise, among provisioning ‎ecosystem services, traditional fishing (moshta) is scattered in most areas of this region within the main tributaries and estuaries and has the largest supply in the area.  this ecosystem service is important among the residents of the area, the reasons for which are the livelihood and economic dependence of the local people on this service. finally, the prioritization of ecosystem services distribution in the studied areas demonstrated that the most services offered and with the highest priority in the area are related to cultural services. in this service, the highest priority is also given to the standard of recreation and nature tourism on the high class, and other services, including aesthetics, sense of place, heritage value, spiritual and religious value, education, and inspiration, are placed in the next priorities. accordingly, zones that have a high density of mangrove habitats also have a high supply of cultural services. therefore, examining the spatial distribution of ecosystem services through the evaluation and zoning of these valuable resources can help to correct the plan and protection of natural ecosystems to meet human needs.