بررسی تاثیر گسترش زمین‌شهری بر فرم فضایی منطقۀکلان‌شهری تهران

مناطق کلان‌شهری به مثابۀ شکل جدیدی از شهرنشینی به سرعت در حال گسترش هستند و تحت تاثیر عوامل مختلف الگوهای رشد متفاوتی را به خود گرفته‌اند. هدف اصلی این مقاله بررسی سیر تحولات فرم منطقۀ کلان‌شهری تهران تحت تاثیر گسترش زمین‌شهری صورت‌گرفته طی سال‌های 1365 تا 1395 با استفاده از تابع تراکم زمین‌‌شهری است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد روند گسترش زمین‌شهری در سال‌های اخیر فرم منطقه را به سوی الگوی پراکنده و غیرمتمرکز سوق داده ‌است. نتایج بررسی روند گسترش زمین‌‌شهری بر فرم منطقه در سطح میانی و خرد نشان می‌دهد سایر شهرها پیرامون کلان‌شهر تهران نیز با گذشت زمان گسترده‌تر و پراکنده‌تر شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد با گذشت زمان تراکم شهری در مناطق پس‌کرانۀ شهری و مناطق روستایی و پیرامونی کلان‌شهر تهران تحت تاثیر امواج گسترش شهری افزایش یافته‌است. در منطقۀ کلان‌شهری تهران، افزایش مرز بین لبۀ ‌شهری و مناطق پیرامون طی بازۀ زمانی سی‌ساله توصیف‌کنندۀ گسترش وسیع شهری است. در منطقۀ کلان‌شهری تهران طی سال‌های اخیر شیب، تغییرات اراضی بایر، فاصله از نواحی ساخته‌شده، تغییرات کاربری کشاورزی و فاصله از راه‌های اصلی بیشترین تاثیر را بر گسترش زمین‌شهری داشته‌اند. رشد شتابان و گسترش شهری به شکل پراکنده و غیرمتمرکز در مناطق کلان‌شهری، بیش از همه، مناطق پیرامونی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و موجب بر هم خوردن نظم فضایی، از بین رفتن اراضی با ارزش طبیعی در پیرامون، افزایش حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی و ادغام نواحی روستایی در فضای شهری می‌شود.

investigating the impact of urban land expansion on the spatial form in the tehran metropolitan region

metropolitan regions as a new form of urbanization are expanding rapidly and under the influence of different factors, have different growth patterns. the main purpose of this article is to investigate the evolution of form in the metropolitan area of tehran under the influence of urban land expansion during the years 1986 to 2016 using the urban land density function. the results of this study show that the trend of urban land expansion in recent years has shifted the shape of the region to a scattered and decentralized pattern. the results of the study of the expansion of urban land in the form of the region at the middle and micro level show that other cities around the metropolis of tehran have become wider and more scattered over time. findings show that over time, urban density in urban areas and rural areas and around the metropolis of tehran has increased under the influence of urban expansion waves.  in the metropolitan area of tehran, the increase in the boundary between the urban edge and the surrounding areas over a period of thirty years describes the vast urban expansion. in the metropolitan area of tehran, in recent years, the slope, changes in barren lands, distance from built-up areas, changes in agricultural use, and distance from main roads have had the greatest impact on the expansion of urban land. the rapid growth and urban sprawl in a metropolitan area in metropolitan areas, above all, affect the peripheral areas and cause a disruption of the spatial order, the destruction of natural lands around, increasing marginalization and informal settlement and integration of areas. it becomes a village in the urban space.