اثرگذاری بنادر دریای خزر بر ارتقای هم‌پیوندی ساختار فضایی کشور

تجارت دریایی و به‌خصوص حمل‌ونقل کانتینری با رشد بالاتر نسبت به gdp جهانی، صادرات، و غیره آثار فراوانی بر ساختار فضایی مناطق و نواحی گذاشته است. بنادر نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کنند. زیرا دروازه‌های اصلی ورود و خروج کالاها در یک سرزمین‌اند. در این پژوهش به بررسی ساختار و هم‌پیوندی بنادر شمال ایران (دریای خزر) با سایر بنادر کشورهای مجاور دریای خزر، به دلیل اهمیت فراوان حمل‌ونقل دریایی و اثرگذاری آن بر ساختار هم‌پیوندی فضایی کشور، پرداخته شده است. مدل مورد استفاده در این پژوهش، به منظور بررسی سیر تحول ساختار شبکه‌ هم‌پیوندی فضایی بنادر شمال کشور در سطح محلی و فراملی، طی سال‌های 1368 تا 1398، تحلیل جریان جابه‌جایی مسافر و کالا بین بنادر دریای خزر در کشور با بنادر دریای خزر در سایر کشورها با کمک نرم‌افزار ucinet است. نتایج مطالعه نشان داد هم‌پیوندی کالا و مسافر استان‌های شمالی کشور (به طور عام) و بنادر دریای خزر در کشور (به طور خاص) در شرایط مناسبی قرار ندارد و عملاً در حوزه‌ ارتباطی بین ایران در دریای خزر با سایر کشورهای همسایه به جز در مواردی اندک و ناچیز (ارتباط روسیه با بندر امیرآباد) چندان بالا نیست و هم‌پیوندی فضایی سایر مرزهای کشور به‌خصوص سواحل جنوب از سواحل دریای خزر به مراتب بیشتر و بالاتر است.

an analysis of the effectiveness of caspian sea ports on the enhancement of iran’s spatial structure interconnection

with a growth rate higher than global gdp, exports, etc., marine business (especially container transport) has had great effects on the spatial structure of different regions and areas. ports have an important role in this regard, because they are the main gates of goods import and export in a country. this study explores the structure and interconnection of iran’s northern ports (on caspian  sea) with the ports of other countries neighboring caspian  sea due to the great importance of marine transportation and its effectiveness on iran’s spatial structure interconnection. in order to examine the evolution of the spatial interconnection network structure of iran’s northern ports at local and international level between the years 1989 to 2019, the model used in this study analyzed the passenger and goods transportation among caspian  sea ports of iran and those of other countries around caspian  sea using ucinet software. the results showed that the interconnection of goods and passenger transportation in iran’s northern provinces (in general) and iran’s ports on caspian  sea (in particular) is not in good conditions. in fact, the connection between iran and other countries neighboring caspian  sea is not so high except for scarce, insignificant cases (i.e., connection with russia through amirabad port), and the spatial interconnection of other borders of iran, especially the southern coastline, is much higher than that of caspian  sea coastline.