اولویت‌بندی توسعه شهرک‌ها و دهکده‌های گردشگری در قلمرو فضایی استان مازندران

یکی از سیاست‌هایی که بسیاری از کشورها جهت توسعه‌ پایدار گردشگری مد نظر قرار داد‌ه‌اند توسعه‌ شهرک‌ها و دهکده‌های گردشگری به صورت متمرکز و جلوگیری از ساخت‌وسازهای پراکنده و بی‌برنامه‌ نابودکننده‌ محیط زیست، بافت فرهنگی‌ اجتماعی، و ساختار اقتصادی در مناطق جاذب گردشگر است؛ سیاستی که در ایران از سوی هیئت وزیران در سال 1396 به تصویب رسید. هدف از این مقاله ارائه‌ یک روش‌شناسی جهت شناسایی فضاهای مستعد توسعه‌ شهرک‌ها و دهکده‌های گردشگری است. پژوهش بر اساس هدف کاربردی و به لحاظ روش‌شناسی در زمره‌ پژوهش‌های توصیفی‌ تحلیلی قرار می‌گیرد. قلمرو فضایی استان مازندران به عنوان ورودی مدل تحلیلی به 23007 واحد فضایی 100 هکتاری تقسیم شده و جهت توسعه‌ شهرک‌ها و دهکده‌های گردشگری مورد ارزیابی و اولویت‌بندی قرار گرفته است. در این مقاله شاخص مرکب «اولویت توسعه‌ شهرک‌ها و دهکده‌های گردشگری در استان مازندران» از طریق مدل هیبریدی تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل شبکه‌ای (f’anp) و بر مبنای 14 شاخص اثرگذار بر توسعه‌ شهرک‌ها و دهکده‌های گردشگری ساخته و نقشه‌ خروجی آن بر اساس 4 شاخص کنترلی تدقیق شده است. یافته‌های مدل نشان‌دهنده‌ آن است که سه عامل «توان محیط زیستی و زیرساخت حمل‌ونقل»، «کمیت و کیفیت خدمات‌رسانی به گردشگران»، و «میزان پتانسیل سرمایه‌گذاری گردشگری» بر اولویت‌بندی فضاهای استان مازندران با هدف توسعه‌ شهرک‌ها و دهکده‌های گردشگری اثرگذار است. نتایج پژوهش نشان داد امکان توسعه‌ شهر‌ک‌ها و دهکده‌های گردشگری در ساحل در بخش‌های میانی و شرقی، در جلگه‌ به صورت محدود در بخش‌‌های شرقی استان، و در کوهستان در بخش شرق و غرب استان وجود دارد.

prioritizing the development of touristic towns and villages within the spatial arena of mazandaran province

one of the policies that has been taken into account by many countries to develop sustainable tourism is the development of touristic towns and villages in a centralized manner and the prevention of haphazard, unplanned contractions that destroy environment, sociocultural context, and economic structure of the touristic attraction sites. this policy was enacted by the iranian cabinet in 2017. the purpose of this study was to present a methodology to identify the spaces suitable for the development of touristic towns and villages. the study was applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of methodology. as the input of the analytic model, the spatial territory of mazandaran province was divided into 23007 spatial units, each covering 100 hectares. then, the development of touristic towns and villages were evaluated and prioritized. in this article, the combined index of “the priority of the development of touristic towns and villages in mazandaran province” was made by combining exploratory factor analysis and network analysis (f’anp) based on 14 factors effective on the development of touristic towns and villages. the resulting map was then trimmed based on four control indices. the findings of the model showed that the three factors of “environmental potential and transportation infrastructure,” “the quantity and quality of serving the tourists,” and “tourism investment potential” are effective on the prioritization of mazandaran province spaces in order to develop touristic towns and villages. the results of study demonstrated that the development of touristic towns and villages in this province is possible in the middle and eastern side of seashore, in limited areas in the eastern plains, and in the eastern and western mountainous lands.