تحلیل تغییرات فرم فضایی و جمعیتی در روند توسعۀ فضایی منطقۀ کلان‌شهری شیراز طی دورۀ 1375 - 1395

تعداد و جمعیت مناطق کلان‌شهری طی قرن گذشته به طرز چشمگیری افزایش یافته است و هم‌زمان با افزایش جمعیت، بهبود ارتباطات، روندهای جهانی، و ... تحولات زیادی در روند توسعه‌ فضایی این مناطق رخ داده است. این تحولات هم‌زمان در مناطق کلان‌شهری کشور ایران نیز مشاهده می‌شود. اما مطالعات انجام‌گرفته برای فهم تحولات این مناطق در ایران محدود است. در این مطالعه از تابع تراکم زمین‌شهری (u.l.d) به منظور بررسی روند تحولات توسعه‌ فضایی در منطقه‌ کلان‌شهری شیراز، از سال 1375 تا سال 1395، استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد منطقه‌ کلان‌شهری شیراز طی سال‏های 1375 تا 1395 فرم فضایی غیرمتمرکز و پراکنده‏ای داشته است. الگوی تغییرات توسعه‌ فضایی منطقه طی سال‌های 1375 تا 1385 و 1385 تا 1395 نشان می‏دهد توسعه‌ فضایی غیرمتمرکزتر و پراکنده‏تر شده است. بر اساس تحلیل‏های جمعیتی، بیشترین تراکم جمعیتی در سال‌های 1385 و 1390 و 1395 در حلقه‌ بافر مرکزی، یعنی کلان‌شهر شیراز، به چشم می‏خورد. بر اساس توزیع جهت‏دار (انحراف استاندارد)، توزیع جمعیت به سمت شمال غرب منطقه پیش ‏رفته است. همچنین، در تحلیل الگوی توزیع جمعیت، نتایج آماره‌ موران نشان می‏دهد جمعیت منطقه به صورت خوشه‏ای توزیع شده است. در مجموع فرم فضایی غیرمتمرکز و پراکنده و شکل‏گیری خوشه‏های جمعیتی در روند توسعه‌ منطقه برهم‌خوردن تعادل در توسعه‌ فضایی و جمعیتی منطقه را نشان می‌دهد که از آثار مهم آن گسستگی شهری، جدایی‏گزینی اجتماعی، وابستگی به اتومبیل، از بین ‏رفتن اراضی کشاورزی و باغات را می‌توان نام برد.

analysis of spatial form and demographic changes of shiraz metropolitan area during the period 1996-2016

the number and population of metropolitan areas have increased significantly during the last century, and in line with the increase in population, improved communications, global trends, and other significant factors, there have been many changes in the spatial development of these areas. these changes are observed in metropolitan areas of iran during the same period, but there have been a few studies on the changes of these areas in iran. in this study, the urban land density (u.l.d) function was used to investigate the spatial development trend in shiraz metropolitan area from 1996-2016. the results show that the shiraz metropolitan area has experienced a decentralized and scattered spatial form from 1996 to 2016. the pattern of changes in the region’s spatial development during the years 1996-2006 and 2006-2016 shows that spatial development has become more decentralized and scattered. according to demographic analysis, the highest population density in 2006, 2011, and 2016 can be seen in the central buffer zone of shiraz metropolis. based on directional distribution (standard distance), the population distribution has moved to the northwest of the region. in addition, when analyzing the population distribution pattern, the moran statistics shows that the region population is distributed in clusters. in general, the decentralized and dispersed spatial form and the formation of population clusters in the region’s development process show an imbalance in the region’s spatial and demographic development. some of the significant effects of this phenomenon are urban fragmentation, social segregation, car dependency, and the destruction of agricultural lands and gardens.